Leeftijdsbewust personeelsbeleid : gevalstudie bij Masterfoods

Abstract

Leeftijdsbewust personeelsbeleid is een thema waaraan de laatste jaren erg veel aandacht is besteed en de komende jaren nog veel debatten rond zullen gevoerd worden. Vooral de lage arbeidsparticipatie van oudere werknemers werd het afgelopen jaar druk besproken. De komende jaren zal men oplossingen moeten bedenken die ervoor zorgen dat werknemers weer langer actief blijven op de arbeidsmarkt. Indien dit niet gebeurt, kunnen de economische groei van België en ons sociaal zekerheidsstelsel in gedrang komen. Tijdens een verkennende literatuurstudie rond leeftijdsbewust personeelsbeleid, wordt ons duidelijk dat werknemers die zware lichamelijke inspanningen verrichten sneller de arbeidsmarkt verlaten dan anderen. Het werken in ploegen wordt tot beroepen met een zware lichamelijke inspanning gerekend. Het doel van deze eindverhandeling is om na te gaan welke maatregelen er genomen kunnen worden om werknemers tot op hogere leeftijd effectief, efficiënt en met plezier in ploegensystemen te laten werken. Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en een gevalstudie. In de literatuurstudie gaan we eerst na welke risico’s en gevolgen verbonden zijn aan ploegenarbeid. Daarna verzamelen we de maatregelen die in de literatuur worden voorgesteld om ploegenarbeiders op een aangename, efficiënte en effectieve manier hun werk te laten uitvoeren en dit tot het einde van hun loopbaan. De gevalstudie vindt grotendeels plaats binnen Masterfoods Olen en is hoofdzakelijk gericht op het opstellen van adviezen die ertoe kunnen bijdragen dat de werknemers langer aan de slag blijven. Hiervoor achterhalen we eerst de factoren die de werknemers belemmeren en aanmoedigen om te blijven werken. Dit doen we aan de hand van focusgroepen. Aan het eind van ons onderzoek gaan we diepte-interviews afnemen. Enerzijds bij het Virga Jesseziekenhuis, dat vele jaren ervaring heeft met ploegenarbeid en de prijs van ‘mensvriendelijke organisatie’ won in 2003, en anderzijds met de heer Eysackers, medewerker van het SERV en expert op het gebied van ploegenarbeid. Tijdens deze interviews diepen we de thema’s welke naar voren kwamen tijdens de focusgroepen verder uit. Hieronder worden de resultaten van het onderzoek kort weergegeven. Eerst en vooral blijkt zowel uit de literatuurstudie als uit de toetsing in de praktijk dat ploegenarbeid negatieve effecten op de gezondheid en op het sociaal leven van de werknemer met zich meebrengt. Vooral de slechte nachtrust, welke vaak met ploegenarbeid gepaard gaat, blijkt ernstige gevolgen te hebben op de fysieke en mentale gezondheid van de werknemers, maar ook op hun arbeidsprestaties. Daarnaast geeft de literatuur aan dat personen die geregeld nachten werken een grotere kans hebben om stress te ervaren dan personen die dagwerk verrichten. Door te werken in een roterende ploegen ga je ook op onregelmatige tijdstippen eten. Hierdoor duiken maag- en darmproblemen frequenter op. Tot slot hebben ploegenarbeiders meer kans op hart- en vaatziekten. Om ervoor te zorgen dat ploegenarbeiders in een goede gezondheid blijven verkeren, zou hun werkgever hen informatie moeten geven in verband met oefeningen, eet- en slaapgewoonten. Daarnaast moeten overuren vermeden worden. Verder concluderen we uit de literatuurstudie dat het werkrooster de grootste bron van frustratie en ongemakken vormt voor ploegenarbeiders. Dit wordt zowel in de resultaten van de focusgroepen als in een interview met de heer Eysackers bevestigd. Men moet dan ook voldoende aandacht besteden aan het opstellen van het werkrooster. Het is belangrijk om daarbij in het achterhoofd te houden dat een ‘ideaal’ werkschema niet bestaat. Men kan het wel optimaliseren door onder andere rekening te houden met de regels met betrekking tot gezond roosteren van het SERV en in de mate van het mogelijke de werknemers bij het proces te betrekken. Wanneer de resultaten van de focusgroepen analyseren, merken we op dat er een groot verschil bestaat tussen medewerkers die in ploegen werken en diegenen die in dagdienst tewerkgesteld zijn bij Masterfoods. De ploegenarbeiders betwijfelen dat ze het werken in een roterend systeem nog aankunnen op hogere leeftijd. Daarnaast zijn ze bezorgd om de zware fysieke inspanningen die ze moeten leveren. De kantoormedewerkers maken zich daarentegen zorgen over elementen die betrekking hebben op de hoge werkdruk en de snelle veranderingen die zich in de werkomgeving voordoen. Over de te nemen maatregelen is er meer eensgezindheid. Alle groepen halen bijvoorbeeld arbeidsduurvermindering aan als maatregel om langer met plezier, effectief en efficiënt te kunnen werken. Nochtans liggen de meningen van de geïnterviewde experts op dit gebied ver uit elkaar. De heer Meyers en de heer Swinnen van het Virga Jesseziekenhuis zien tijdskrediet als de middel bij uitstek om arbeidsduurvermindering te kunnen realiseren. De heer Eysackers is echter van mening dat met tijdskrediet vele negatieve financiële gevolgen gepaard gaan voor de werkgever. Hij vindt dat hier dan ook doordacht mee moet worden omgesprongen. Hij is voorstander van arbeidsduurverkorting indien dit de gezondheid van de werknemers ten goede komt, maar het mag zeker geen compensatie zijn voor structurele problemen in het werkrooster. De geïnterviewden zijn het er wel over eens dat arbeidsduurvermindering in de mate van het mogelijke moet worden ingezet om nachtarbeid bij oudere werknemers te beperken. Met zowel de informatie die is voortgekomen uit de literatuurstudie als uit de praktijkstudie in ons achterhoofd, komen we tot de conclusie dat de volgende adviezen in overweging moeten genomen worden door Masterfoods. Eerst en vooral moet men nagaan welke aanpassingen mogelijk zijn aan het ploegenstelsel van de procesafdeling. Het nieuwe uurrooster zou in de mate van het mogelijke aan de voorgeschreven regels omtrent gezond roosteren van het SERV moeten voldoen. Hierbij moet men vertrekken vanuit de beperkingen die de productieorganisatie met zich meebrengt. De kans dat men stoot op verzet van een aantal werknemers is reëel, maar alle bevoorrechte getuigen zijn het er over eens dat men soms om de bestwil van de werknemers verplichtingen moet opleggen. In de literatuurstudie komt wel naar voren dat het verzet minder groot is wanneer men de werknemers betrekt bij het proces. Het is tevens belangrijk dat nachtarbeid voor oudere medewerkers in de mate van het mogelijke vermeden wordt. Men moet ook nagaan of men de werkdruk tijdens de nachtdiensten kan verlagen. Verder moet er dringend een oplossing gevonden worden voor de verlofproblemen waar men bij Masterfoods momenteel mee te kampen heeft. Om de sociale contacten en de sfeer binnen de onderneming te bevorderen, kan men diverse activiteiten organiseren. Tot slot zijn we van mening dat ze hun werknemers de mogelijkheid moeten bieden om deel te nemen aan een cursus waarin ploegenarbeiders en hun partners leren omgaan met werken op onregelmatige uren.