Economische analyse van het effect van de compensatieregeling op de administratieve lasten

Abstract

In de jaren negentig heerste er een heuse regelgevingsinflatie in Vlaanderen, in de periode 1997-2003 is de omvang van de Vlaamse regelgeving meer dan verdubbeld. Een gevolg hiervan is dat de administratieve lasten voor de bedrijven en burgers steeds toenamen. Administratieve lasten zijn de kosten die actoren maken om te voldoen aan een informatieverplichting opgelegd door de overheid. Om de toename van de administratieve lasten te beëindigen heeft Vlaanderen in 2005 de compensatieregel ingevoerd. De compensatieregel houdt in dat elke nieuwe administratieve last dient gecompenseerd te worden door een minstens evenwaardige daling van de bestaande administratieve lasten. De bedoeling van de compensatieregel is een status-quo van de administratieve lasten komende uit Vlaamse wetgeving bekomen. De compensatieregel is enkel van toepassing op decreten en niet op ministeriele besluiten en omzendbrieven, die nochtans ook administratieve lasten kunnen bevatten. Voorts is het zo dat de compensatieregel is opgenomen in de ReguleringsImpactAnalyse. In de praktijk werkt de compensatieregel anders dan oorspronkelijk in het besluit van de Vlaamse regering vooropgesteld was. Elk beleidsdomein houdt een kredietlijn bij waarin de gerealiseerde lastenverminderingen van het domein zijn opgenomen. Met het opgebouwde krediet kan het beleidsdomein de nieuwe, bijkomende administratieve lasten compenseren. Dus op het einde van het jaar moeten de afgeschafte administratieve lasten groter zijn dan de bijkomende lasten. In Vlaanderen is in 2005 een administratieve lastenvermindering van twaalf miljoen euro gerealiseerd. Van deze vermindering is tachtig procent ten bate van non-profit organisaties (VZW’s, ziekenhuizen, scholen, …) en slechts vier procent ten voordele van de bedrijven. Dit terwijl het toch mede de bedoeling is van compensatieregel om de creativiteit en de concurrentiekracht van de Vlaamse bedrijven te vergroten. De Vlaamse bedrijven zijn nochtans vragende partij voor een reductie van de administratieve lasten, aangezien deze lasten symbool staan voor inefficiëntie en extra kosten. In het eerste kwartaal van 2006 zijn - 2 - de administratieve lasten met meer dan zeven miljoen gedaald. Het positieve is dat 6,5 miljoen euro van deze daling ten voordele van de bedrijven is. Een centrale onderzoekshypothese in dit werk is de vraag wat het effect van de compensatieregel op de administratieve lasten is. Het doel van de compensatieregel is een status quo van de administratieve lasten bekomen. Dit doel is bereikt, er is zelfs een daling van de administratieve lasten in Vlaanderen. Het stellen dat de compensatieregel de administratieve lasten in Vlaanderen met twaalf miljoen euro gereduceerd heeft, is niet correct. Wel is deze lastenvermindering er gekomen door onder andere het instrument de compensatieregel toe te passen. Het is echter niet mogelijk om te bepalen hoeveel van de twaalf miljoen euro ook zou gerealiseerd zijn zonder het invoeren van de compensatieregel. Administratieve lasten zorgen voor extra kosten bovenop de bestaande productiekosten. Deze extra kosten kunnen zich ofwel vertalen in een stijging van de prijs voor de consumenten of een daling van de winstgevendheid van de ondernemingen. Daarenboven is het zo dat administratieve lasten verborgen kosten zijn waarvan de bedrijven en de overheid de omvang meestal niet kennen. Daarom is er de laatste jaren een tendens van het meten van de administratieve lasten van regelgeving ontstaan. Voor het meten van de administratieve lasten bestaan er verschillende instrumenten. Het meest gebruikte instrument is het standaardkostenmodel dat in Nederland ontwikkeld is. Dit model leent zicht ertoe om de administratieve lasten van de verschillende administratieve handelingen in kaart te brengen. Op basis van de resultaten is het dan mogelijk om de bron van grote administratieve lasten op te sporen. Het standaardkostenmodel vindt zijn toepassing in een quick scan of een full scan. De quick scan zal op een hoog aggregatieniveau de wetten opsporen die zorgen voor de grootste administratieve lasten. De full scan daarentegen schetst op een gedetailleerd niveau een beeld van deze lasten en biedt meer sleutels tot oplossingen. Het is dan ook vanzelfsprekend dat het uitvoeren van een full scan veel tijdsintensiever is. Een ander instrument om de administratieve lasten te meten is de survey, die meestal voorkomt in de vorm van een schriftelijke enquête. Het Federaal Planbureau voert tweejaarlijks een survey uit om te kijken naar de evolutie van de administratieve lasten in België. Deze survey peilt - 3 - naar de mening van de ondernemers over de omvang van de administratieve lasten. De resultaten van een survey moeten vaak met de nodige voorzichtigheid benaderd worden. Het onderzoek van het Federaal Planbureau geeft aan dat de administratieve lasten in België in 2004 op twee jaar tijd met 1,7 miljard euro gedaald zijn. In hetzelfde onderzoek geeft een ruime meerderheid van de ondernemers daarentegen aan dat de administratieve lasten in dezelfde periode (volgens hun) toch zijn toegenomen. De werkelijk gemeten lastenvermindering (door de Dienst voor Administratieve Vereenvoudiging) bedraagt ‘slechts’ 203 miljoen euro. Dit laatste cijfer omvat enkel de maatregelen die de grootste lastenvermindering teweegbrengen. De werkelijke administratieve lastenvermindering in België is dus groter dan 203 miljoen euro en aanzienlijk kleiner dan 1,7 miljard euro. Daarnaast behandelt dit werk de onderzoekshypothese die kijkt of de compensatieregel ook voelbaar is voor een willekeurige Vlaamse KMO. Hiervoor vindt in hoofdstuk vier een meting van de administratieve lasten van V&S plaats. V&S is een KMO uit Herk-de-Stad gespecialiseerd in plafonneerwerken en telt zesenvijftig werknemers. Voor deze meting is het stappenplan voor het uitvoeren van een full scan (opgesteld door de Kenniscel Wetsmatiging) aangepast aan de bedrijfseconomische situatie van V&S. Dit is de eerste maal in Vlaanderen dat er een meting van de administratieve lasten in een bedrijf gebeurt voor de wetgeving van hele beleidsdomeinen. Andere metingen becijferen meestal de administratieve lasten van slechts enkele wetten. De resultaten van de meting bij V&S waren verrassend: de administratieve lasten uit Vlaamse wetgeving (voor de beleidsdomeinen milieu, tewerkstelling en fiscaliteit) voor V&S bedragen slechts twintig euro voor het jaar 2005. Dit resultaat betekent zeker en vast niet dat heel het debat rond de administratieve vereenvoudiging overbodig is. Dit resultaat toont enkel en alleen aan dat de administratieve lasten voor V&S uit Vlaamse wetgeving bijna verwaarloosbaar zijn. De administratieve lasten uit lokale, federale of Europese wetgeving kunnen misschien veel hoger liggen. De studie van Voka omtrent de administratieve lastenbarometer, toont aan dat de administratieve lasten in België wel degelijk kunnen oplopen. De administratieve lasten van zestien informatieverplichtingen voor tien bedrijven bedragen bijna vijfennegentigduizend euro. - 4 - In Vlaanderen is de tendens tot meten dus echt merkbaar. Een volgende stap is dat er onderzoek gebeurt naar de economische effecten van een administratieve lastenvermindering. Hierbij kunnen de effecten op het BBP, op de tewerkstelling, op de investeringen, … bekeken worden. Uit Nederlands onderzoek is gebleken dat een lastenvermindering van vijfentwintig procent leidt tot een toename van het BBP in Nederland met anderhalf procent. Er zal eveneens een extra instroom van kapitaal (+0.03%) plaatsvinden indien het land zijn administratieve lasten met een kwart kan verlagen. Indien een administratieve lastenvermindering in Vlaanderen, in België werkelijk leidt tot meer jobs en meer economische groei, kan bijkomend onderzoek zorgen voor een draagvlakvergroting omtrent de administratieve vereenvoudiging.