Het schuldenvraagstuk van de ontwikkelingslanden : een actualisatie

Abstract

In deze thesis wordt een actualisering gegeven van het schuldenvraagstuk van de ontwikkelingslanden. In een eerste hoofdstuk geven we een situering van het probleem. We geven enkele definities en bespreken de betrokken partijen in deze problematiek. In een volgend hoofdstuk gaan we in op de ontwikkeling van de schuldencrisis die zijn toppunt kende in de tachtigerjaren. Het afroepen van een moratorium op de afbetaling van de schulden door een aantal landen betekende een bedreiging voor de stabiliteit van het internationaal financieel systeem. De mogelijkheid van een wijdverbreide ineenstorting van het bankwezen was akelig dichtbij. Door vooral het plan-Brady is dit doemscenario nooit werkelijkheid geworden. Dit plan had een verschuiving van de schulden van private banken naar officiële instanties en individuele beleggers tot gevolg. Ondanks dit plan stellen we vast dat aan het einde van vorige eeuw de schulden van de ontwikkelingslanden nog steeds zeer hoog zijn. In een volgend hoofdstuk wordt de relevantie van het probleem weergegeven. We tonen aan dat een te hoge schuld niet alleen een negatief effect heeft op de mogelijke terugbetaling maar ook op de economische groei van het debetland. Wanneer een te hoge schuld een rem zet op de ontwikkeling van een land spreekt men van ‘debt overhang’. Wanneer ontwikkelingslanden hun schuldendienst niet kunnen nakomen heeft dit ook een nadelige invloed op de Westerse landen. Vandaar dat zowel de ontwikkelingslanden als het Westen baat hebben bij een oplossing van het schuldenvraagstuk. Het vierde hoofdstuk behandelt een aantal inzichten in deze materie. Een belangrijke juridische grond voor schuldverlichting is ‘odious debts’. In deze visie zal een land dat nog schulden moet afbetalen van voorgaande despotische regimes, niet aansprakelijk beschouwd worden voor deze schulden. Een land wordt in die zin niet verplicht om de illegitieme schulden af te betalen. Naast deze en andere argumenten voor schuldverlichting zijn er ook enkele argumenten tegen schuldvermindering. Toch wegen, in mijn optiek, deze argumenten niet op tegen de al eerder vermelde argumenten van ‘debt overhang’ en ‘odious debts’ Het HIPC-initiatief (Heavily Indebted Poor Countries) en het MDRI (Multilateral Debt Relief Initiative) zijn actuele voorstellen om de schuldenproblematiek van de armste landen op te lossen. Deze voorstellen verschillen van alle andere vorige initiatieven doordat in deze nieuwe voorstellen ook multilaterale schulden zijn opgenomen. Het HIPC-initiatief werd voorgesteld in 1996 en versterkt in 1999. In totaal heeft dit initiatief hulp geboden aan 29 landen. Toch blijkt het HIPC-initiatief niet optimaal te zijn. Vele critici en NGO’s zijn van mening dat er te weinig schuld wordt kwijtgescholden en te weinig landen worden betrokken bij het initiatief. Daarnaast wordt er ook kritiek geuit op de voorwaarden die de financiële multilaterale instellingen stellen aan de HIPC-landen. Het MDRI-initiatief werd voorgesteld in juni 2005. In dit initiatief van de G8 stelt men voor om 100 procent van de schulden van 18 HIPC-landen ten opzichte van het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank kwijt te schelden. Dit initiatief kent echter ook veel kritiek. Zo stelt men dat deze kwijtschelding van 50 miljard US-dollar slechts 11,8 procent bedraagt van de totale schulden die de armste landen hebben. NGO’s pleiten voor een uitbreiding van het initiatief naar commerciële en bilaterale leningen. Daarnaast is men van oordeel dat – met het oog op een realisering van de millenniumdoelstellingen – niet minder dan 62 landen nood hebben aan schuldenverlichting.