De omvang van de pensioenen uit de tweede pijler voor arbeiders en lagere bedienden

Abstract

Zowel de overheid als de bevolking worden zich er steeds meer van bewust dat het wettelijke pensioen niet meer voldoende is om de levensstandaard die men heeft opgebouwd, na de pensionering te handhaven. Een van de belangrijkste oplossingen om aan dit probleem tegemoet te komen is het aanvullend bedrijfspensioen. In het verleden waren het echter vooral de kaderleden die hiervan konden genieten. Daarom probeerde de overheid enkele jaren geleden met de invoering van de WAP om de tweede pensioenpijler te democratiseren, zodat ook arbeiders en lagere bedienden toegang zouden krijgen tot een aanvullend bedrijfspensioen. In deze eindverhandeling trachten we een indicatie te bekomen van de omvang van de pensioenen uit de tweede pijler voor deze arbeiders en lagere bedienden. Voor een goed algemeen begrip starten we dan ook met de situering van de tweede pensioenpijler in het Belgische pensioenlandschap. In een tweede hoofdstuk gaan we de nood van een aanvullend pensioen na aan de hand van de vervangingsratio, dit is het verschil tussen het laatst uitgekeerde loon en het pensioeninkomen. In hoofdstuk drie bespreken we de twee grote manieren om een aanvullend pensioen op te bouwen namelijk het pensioenfonds en de groepsverzekering. Eerst definiëren we beide methodes en vervolgens bespreken we hun voor- en nadelen. Tot slot trachten we een indicatie te geven van hun belang en evolutie over de jaren heen door middel van enkele cijfergegevens. In hoofdstuk vier geven we een overzicht van de belangrijkste vormen van pensioentoezeggingen, om vervolgens steeds hun succes te bespreken. Een belangrijke determinant van de omvang van de aanvullende pensioenen is natuurlijk het rendement dat men krijgt op de bijdragen. In hoofdstuk vijf bespreken we dit rendement dan ook uitgebreid. Eerst wordt er een overzicht gegeven van het wettelijk gewaarborgde minimumrendement en vervolgens gooien we een licht op de gemiddelde rendementen die men in de praktijk krijgt, zowel bij een groepsverzekering als bij een pensioenfonds. Ook het belastingsstelsel dat van toepassing is op de tweedepijlerpensioenen heeft een belangrijke invloed op de omvang van de uiteindelijke uitkeringen. In hoofdstuk zes bespreken we dit belastingsstelsel dan ook kort en dit zowel voor de bijdagen als voor de uiteindelijke uitkeringen. In hoofdstuk zeven wordt vervolgens besproken wie de macht heeft om een aanvullend pensioen in te richten, te wijzigen en op te heffen, alsook welke de rechten van de werknemers in deze omstandigheden zijn. In hoofdstuk acht wordt kort weergegeven hoe de omvang van een pensioentoezegging van een individuele werknemer op een bepaald moment wordt bepaald voor de verschillende types van pensioentoezeggingen. Dit zijn de zogenaamde verworven reserves of de verworven prestaties. Deze zijn vooral van belang wanneer men van werkgever verandert, de verschillende mogelijkheden die men in dit geval heeft worden in hoofdstuk negen dan ook toegelicht. In België heeft ongeveer vijftig procent van de werknemers toegang tot de tweede pensioenpijler, sommige categorieën van werknemers hebben echter meer kans op aansluiting dan andere in hoofdstuk tien worden deze belangrijkste determinanten voor toegang tot de tweede pensioenpijler besproken. Hoofdstuk elf en twaalf vormen de laatste en tevens belangrijkste hoofdstukken van deze eindverhandeling. Hierin trachten we een zicht te krijgen op de omvang van de pensioentoezeggingen voor arbeiders en lagere bedienden. In hoofdstuk elf gebeurt dit op macroniveau en in hoofdstuk twaalf op microniveau. Voor dit laatste hoofdstuk vertrekken we van een literatuurstudie, vervolgens worden interviews met enkele bevoorrechte getuigen besproken en tot slot bespreken we de pensioenenquête van het consultancybureau Aon Consulting. Deze eindverhandeling wordt afgesloten met enkele conclusies en adviezen voor bijkomend wetenschappelijk onderzoek.