Gedematerialiseerde effecten en het verdwijnen van aandelen aan toonder

Abstract

Op 14 december 2005 werd de wet houdende afschaffing van de effecten aan toonder ingevoerd. Deze wet beoogt enerzijds de afschaffing van de effecten aan toonder en anderzijds de modernisering van het effectenrecht. Vanaf 1 januari 2008 mogen er geen nieuwe effecten aan toonder meer uitgegeven worden. Daarnaast verbiedt de wet ook dat bestaande effecten aan toonder nog fysiek afgeleverd kunnen worden. Deze wet houdende afschaffing van de effecten aan toonder zorgt voor een geleidelijke verdwijning van de toondereffecten. Dit afschaffingproces kan men indelen in drie fasen. De eerste fase begint op 1 januari 2008. Vanaf deze datum kan men enkel nog effecten op naam of gedematerialiseerde effecten uitgeven. Het uitgeven van nieuwe toondereffecten is echter verboden. Daarnaast mogen bestaande effecten aan toonder niet meer fysiek afgeleverd worden en worden bepaalde effecten van rechtswege gedematerialiseerd. De tweede fase heeft betrekking op de periode tussen 1 januari 2008 en 31 december 2013. In deze periode moeten namelijk alle toonderstukken omgezet worden in effecten op naam of gedematerialiseerde effecten. In de derde en tevens laatste fase van de geleidelijke afschaffing moeten de effecten aan toonder, waarvan de rechthebbende nog altijd ongekend is op 1 januari 2015, verkocht worden door de emittent. Effecten aan toonder zijn titels waarin het recht dat aan de houder van deze effecten werd toegekend, is geïncorporeerd en niet het recht zelf. Een toondereffect is een effect dat fysiek bestaat en waarop de naam van de houder niet voorkomt. De houder van het effect wordt geacht eigenaar te zijn en mag de eraan verbonden rechten uitoefenen. De anonimiteit, dat het kenmerk vormt van deze vorm van effecten, en de materiële aard van deze effecten openen in ruime mate de weg voor misbruiken. Een eerste reden voor de afschaffing van de effecten aan toonder kan men dan ook vinden in de anonimiteit die eraan verbonden is. Volgens de Memorie van Toelichting kunnen de effecten aan toonder immers de financiële criminaliteit en de financiering van het terrorisme in de hand werken, meer bepaald in het witwassen van kapitaal en het terrorisme, in die mate dat de bij de OESO opgerichte financiële werkgroep tegen het witwassen van geld (GAFI) meermaals heeft gewezen op het gevaar dat voortkomt uit de effecten aan toonder en er sterk voor heeft gepleit dat de lidstaten maatregelen zouden nemen die de aanwending ervan ernstig beperken of de ermee verbonden anonimiteit afschaffen. Een tweede reden dat aan de oorsprong ligt van de afschaffing van de effecten aan toonder is dat deze effecten weinig zijn aangepast aan de moderne vereisten inzake effecten. Er is namelijk een groot risico op diefstal of verlies en de vereisten inzake de bewaring van de effecten en de inning van de coupons is zwaar en duur. De fysieke handelingen die vereist zijn voor de eigendomsoverdracht van een effect aan toonder zijn evenmin te verwaarlozen, vooral bij grootschalige uitwisselingen. Om het effectenrecht te moderniseren wordt er daarom een modern alternatief aangeboden voor de omzetting van de toonderstukken, namelijk gedematerialiseerde effecten. Deze vorm van effecten wordt vertegenwoordigd door een boeking op een rekening op naam van de eigenaar of houder van het effect. Daarnaast wordt ook het stelsel van de effecten op naam gemoderniseerd. Het aandeelhoudersregister kan men nu ook aanhouden in elektronische vorm, terwijl dit vroeger enkel ging in papieren vorm. Door de afschaffing van de effecten aan toonder kan de overheid ook een beter zicht krijgen op het vermogen van de burgers. Dit is belangrijk met het oog op het heffen van belastingen. De afschaffing van effecten aan toonder brengt namelijk gevolgen met zich mee die doorstromen naar verschillende soorten belastingen, namelijk de inkomstenbelastingen, successierechten, registratierechten en de leveringstaks. Daarnaast kan men ook een beter zicht krijgen op de in het verleden niet aangegeven inkomsten, met betrekking tot de inkomstenbelastingen, en wat men erfrechtelijk verkrijgt, wat de successierechten betreft. De omzetting kan immers mogelijk aanleiding geven tot het opeisen van ontdoken belastingen en van de boeten en interesten die daarmee gepaard gaan. Na een grondige literatuurstudie wordt deze masterproef afgesloten met een klein onderzoek. Dit veldonderzoek wordt opgesplitst in twee delen. Als eerste wordt er dieper ingegaan op het begrip „dematerialisatie‟. In dit deel worden drie lukraak gekozen banken (gekozen uit de lijst van erkende rekeninghouders van de CBFA) met elkaar vergeleken wat betreft de kostprijs en diensten die zij aanbieden omtrent het dematerialiseren van effecten. Het tweede deel van het veldonderzoek handelt over de keuze van omzetting. Men kan kiezen uit twee vormen voor het omzetten van de effecten aan toonder, namelijk effecten op naam of gedematerialiseerde effecten. In dit deel wordt op de volgende vragen een antwoord gezocht: Voor welke vorm van effecten kiezen de meeste ondernemingen? Waarom kiezen sommige vennootschappen voor het omzetten van hun effecten aan toonder in effecten op naam en anderen dan weer voor gedematerialiseerde effecten? Heeft men vroeger bewust gekozen voor een NV (of een andere vennootschapsvorm waar het uitgeven van effecten aan toonder mogelijk was) en bijvoorbeeld niet voor een BVBA? Hebben de meeste ondernemingen hun effecten aan toonder al omgezet of zijn ze eerder nog wat afwachtend? De masterproef wordt afgesloten met een bondig besluit.