Economische analyse notariaten in Limburg

Abstract

De notaris heeft een belangrijke plaats in onze samenleving. Hij treedt op tijdens vele belangrijke fases in het leven van een burger. Zo speelt hij onder meer een rol bij het huwelijk, de adoptie, de echtscheiding, de oprichting van een eigen onderneming. Jaarlijks gaan er ongeveer 2,5 miljoen cliënten langs bij een notaris voor advies en het verlijden van akten. Dit zorgt voor meer dan 3 miljard euro aan registratierechten ten bate van de Schatkist. Het beroep van notaris is ook een aantrekkelijke werkgever. Zo werkten er afgelopen jaar meer dan 6.600 medewerkers in het notariaat. Dit alles toont aan dat de het beroep notaris een zeer aantrekkelijk beroep is en dat zijn belang niet mag onderschat worden. Omdat er nog niet veel onderzoek is verricht naar het beroep van notaris en zijn specifiek profiel wordt er in deze eindverhandeling nagegaan wat het beeld is van een notaris. Aangezien een notaris ook een belangrijke rol speelt bij ondernemingen (start vennootschap, statutenwijziging, enz.) wordt er ook gekeken hoe dit beroep inspeelt op het bedrijfsleven. De centrale onderzoeksvraag luidt dan ook als volgt: “Wat is het beeld van een notaris en hoe is dit beroep gekoppeld aan de bedrijfswereld?” De opsplitsing in deelvragen geeft de drie invalshoeken weer waarop deze eindverhandeling is gebaseerd. Er wordt gekeken naar de functie van de notaris, dit kan beschouwd worden als de literaire invalshoek. Ten tweede wordt er getracht een beeld te schetsen van de notaris. Ten derde is er het economische perspectief, waar de financiële prestaties van de notariaten worden onderzocht. Om ervoor te zorgen dat er specifiek onderzoek kan verricht worden, is er een beperking opgelegd. Dit wil zeggen dat we enkel de notarissen binnen Limburg onderzoeken. Het onderzoek is gebaseerd op basis van drie verschillende onderzoeksstrategieën. Als eerste is er een literatuurstudie uitgevoerd. Daarna werd een experience-survey toegepast. Deze diende om de literatuurstudie verder aan te vullen en om meer informatie te verkrijgen om een goede enquête te kunnen opstellen. Er zijn vier interviews afgenomen bij notarissen met een verschillend profiel. Ten slotte hebben we een survey-onderzoek uitgevoerd bij de Limburgse notarissen. Alle 90 Limburgse notarissen hebben een vragenlijst ontvangen. In samenspraak met mijn promoter werd er beslist om met minimum 50 ingevulde vragenlijsten verder te werken. Na de situering van het praktijkprobleem en het formuleren van de onderzoeksvragen werd de onderzoeksopzet besproken. In het tweede hoofdstuk volgt de literatuurstudie. Deze toont aan dat een notaris drie hoofdtaken heeft: het verlijden van akten, de bemiddeling en de adviesverlening. Verder werd er ook aangetoond dat een notaris op drie verschillende manieren in een notariaat kan beginnen: creatie van een nieuwe stamplaats, opvolgen van een andere notaris of associatie met een andere notaris. Het derde hoofdstuk is een analyse van de enquêtes. Hier kan een beeld worden gegeven van de Limburgse notaris. Zo blijkt uit de resultaten van de vragenlijst dat het beroep notaris nog steeds een mannenberoep is. De gemiddelde leeftijd van de Limburgse notaris is 45 jaar en 9 maanden. Notariaten kunnen sterk verschillen van grootte, wat bepaald wordt door het aantal medewerkers per notariaat of het aantal behandelde akten per jaar door de notaris. Volgens Pierre Nicaise (2007) van het KFBN (Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat) is de huidige tendens een associatie van notarissen tot één groot kantoor met meerdere notarissen die elk gespecialiseerd zijn in hun vakgebied. Ondanks deze tendens zijn de meeste Limburgse notarissen nog steeds een andere notaris opgevolgd en op deze manier tot notaris-titularis benoemd. Uit de resultaten van de enquêtes blijkt dat de notaris tevreden is over zijn beroep. Hij wordt gemotiveerd door de grote vrijheid die hij heeft, het contact met klanten, de variëteit van de job en het positieve gevoel dat hij overhoudt na het afronden van een complex dossier. Notarissen zijn ontevreden over de hoge mate van bureaucratisering van hun beroep. Ze worden overladen door administratief werk. Ondernemingen doen niet frequent een beroep op notarissen. Zij vertegenwoordigen dan ook slechts een klein procentueel deel van het klantenbestand van de notaris. Dit procentuele deel wordt ook verklaard door de ligging van het notariaat. Notariaten gelegen in een stad gaan een hoger procentueel aandeel van ondernemingen in hun klantenbestand hebben. Uit de statements blijkt dat specialisatie in ondernemingen naar de toekomst toe voor vele notarissen niet zal worden gekozen. Dit omwille van de slechte ligging van het notariaat, de lage winstgevendheid van het zaken doen met alleen ondernemingen en de vaak killere relatie met ondernemingen. Ook blijkt dat een notaris zich voelt als een ondernemer en dat hij vindt dat een notaris over voldoende managementcapaciteiten moet beschikken om zijn notariaat te kunnen leiden. Het vierde hoofdstuk is een onderzoek naar de financiële prestaties van de notariaten. Dit is uitgevoerd aan de hand van de databank Belfirst. Deze databank bevat 60 Limburgse notariaten met hun financiële gegevens. Uit deze gegevens blijkt dat het gemiddelde Limburgse notariaat op vele kerngetallen en ratio’s uitstekende resultaten behaald. Het resultaat van het boekjaar 2005 na belastingen bedraagt 171.000 EURO voor het gemiddelde Limburgse notariaat. Ook de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit halen zeer hoge scores in 2005. Het gemiddelde Limburgs notariaat behaalt ook een nettobedrijfskapitaal in 2005 van 8,8%.