Onderzoek naar de invloed van marktoriëntatie, leeroriëntatie, innovatie en ondernemerschap op de prestatie van internationale bedrijven

Abstract

“Overal in de wereld vervagen de economische landsgrenzen en drukt de mondialisering meer dan ooit zijn stempel op de economie. Nieuwe groeimarkten, zoals Azië en Oost- Europa wenken. Hieruit blijkt dat ondernemen nu meer dan ooit tevoren een internationale activiteit is geworden” (Voka-studie 01, 2005). Deze toegenomen internationalisatie zorgt echter niet alleen voor nieuwe afzetmarkten en schaalvoordelen. Het heeft er ook toe geleid dat ondernemingen een steeds grotere druk ervaren van buitenlandse concurrenten. Door het wegvallen van de handelsbarrières, wordt de markt immers overspoeld door een groter aanbod aan, al dan niet goedkopere, producten en diensten (Voka-studie 02, 2005). Om zich hiertegen te kunnen wapenen, is het noodzakelijk dat bedrijven meer aandacht gaan besteden aan het ontdekken van en het inspelen op de nieuwe behoeftes van hun klanten. Alleen op deze manier zullen ze eerder dan de concurrentie producten en diensten kunnen ontwikkelen die beter inspelen op de noden van deze klanten. Hieruit blijkt dus dat aandacht hebben voor wat er zich afspeelt op de markt en openstaan voor de recentste technologische innovaties geen overbodige luxe is. We zien eveneens dat ondernemingen meer en meer worden geconfronteerd met alsmaar talrijkere en snellere veranderingen in hun omgeving, waardoor het steeds moeilijker wordt om op de hoogte te blijven van de allerlaatste ontwikkelingen op de markt. Het vergaren van kennis en het continu bijleren, is voor de meeste bedrijven hierdoor een absolute noodzaak geworden. Bijgevolg luidt de centrale onderzoeksvraag in hoofdstuk 1 van deze eindverhandeling als volgt: „Wat is de invloed van marktoriëntatie, leeroriëntatie, innovatie en ondernemerschap op de prestatie van internationale bedrijven?’ Om hier een duidelijk antwoord op te kunnen formuleren, moeten we in de eerste plaats aandacht besteden aan de belangrijkste wetenschappelijke literatuur die de laatste jaren over dit onderwerp is verschenen. Op deze manier willen we meer inzicht krijgen in de betekenis van de vijf variabelen die centraal staan in dit onderzoek, namelijk marktoriëntatie, leeroriëntatie, innovatie, ondernemerschap en exportprestatie. Vervolgens zullen we op basis van deze literatuurstudie een conceptueel model ontwikkelen met bijbehorende onderzoekshypothesen. Hierna zullen we aan de hand van een praktijkonderzoek, waarbij we gebruik maken van het statistische softwareprogramma SmartPLS, nagaan of deze geformuleerde hypothesen overeenstemmen met de werkelijkheid. De literatuurstudie, die we in hoofdstuk 2 van deze eindverhandeling hebben uitgevoerd, geeft ons onder andere meer inzicht in de belangrijkste definities en antecedenten van marktoriëntatie. Zo lezen we hier dat de definities van marktoriëntatie volgens Kohli en Jaworski (1990) en Narver en Slater (1990) aan de basis liggen van het huidige onderzoek naar deze variabele. Om de variabele leeroriëntatie wat meer in detail te bestuderen, gaan we in dit literatuuronderzoek eerst en vooral dieper in op het onderscheid tussen de lerende organisatie en organisationeel leren. Vervolgens geven we meer uitleg over het proces van organisationeel leren, aangezien leeroriëntatie hiervan deel uitmaakt. Ook de variabele innovatie krijgt in dit onderzoek de nodige aandacht. Zo verdiepen we ons in de verschillende innovatietypes en het eigenlijke innovatieproces. Dit proces bestaat bovendien uit twee fasen: de bekwaamheid of capaciteit om te innoveren en innovativiteit. In het gedeelte van dit onderzoek dat handelt over ondernemerschap, wordt onze aandacht gevestigd op het feit dat deze variabele uit drie dimensies bestaat: innovativiteit, het nemen van risico‟s en proactiviteit. In de laatste paragraaf van deze literatuurstudie wordt er tenslotte nog meer uitleg gegeven over de afhankelijke variabele exportprestatie en hoe we deze variabele het best kunnen meten. Na het opstellen van het conceptueel model, waarvoor we eerst op basis van de literatuur acht interessante onderzoekshypothesen hebben ontwikkeld, wordt er in hoofdstuk 3 meer uitleg gegeven over het praktijkonderzoek. Hiervoor verstuurden we een online- enquête naar de exportverantwoordelijke of commerciële verantwoordelijke van 250 exporterende bedrijven met een vestiging in de provincie Limburg. We spitsten ons hierbij toe op middelgrote ondernemingen met een personeelsaantal van 20 tot 1000 werknemers. Met behulp van de statistische programma‟s SPSS en SmartPLS analyseerden we vervolgens de verzamelde data. Bij de bespreking van de resultaten wordt er eerst aandacht geschonken aan de werkelijk behaalde responsgraad die 26,4% bedraagt en aan het profiel van de respondenten. Hierna starten we met de analyse van ons basismodel in SmartPLS. Hierbij maken we echter nog geen vermelding van de volgende controlevariabelen: aantal werknemers in het bedrijf, sector waarin het bedrijf actief is en jaar van oprichting van de onderneming. Na een bespreking van het meetmodel en het structurele model zien we dat slechts vier van onze acht vooropgestelde hypothesen uit ons basismodel worden aanvaard. Zo is er sprake van een positief en significant verband tussen de variabelen leeroriëntatie en innovativiteit en tussen de variabelen proactieve marktoriëntatie en innovativiteit, waarbij het verband tussen leeroriëntatie en innovativiteit iets significanter is dan het verband tussen proactieve marktoriëntatie en innovativiteit. Met andere woorden zowel leeroriëntatie als proactieve marktoriëntatie hebben een positieve invloed op de innovativiteit van een internationale onderneming. We zien ook een positief en significant verband tussen de variabelen innovativiteit en exportprestatie. Hieruit kunnen we besluiten dat innovativiteit eveneens een positieve invloed heeft op de exportprestatie van een internationale onderneming. Tot slot zien we in het model dat er tevens een positief en significant verband bestaat tussen de modererende variabele „innovativiteit * ondernemerschap‟ en de variabele exportprestatie. De positieve invloed van innovativiteit op de exportprestatie van een internationale onderneming zal dus groter worden bij een toename van de mate van ondernemerschap. Hierna onderzoeken we de invloed van drie controlevariabelen op de twee endogene variabelen van ons basismodel, namelijk innovativiteit en exportprestatie. We zien dan dat er geen enkel significant verband bestaat tussen deze drie controlevariabelen en de variabelen innovativiteit en exportprestatie. De grootte van het bedrijf, het jaar van oprichting en de sector waarin het bedrijf actief is, hebben dus geen verstorende invloed op de innovativiteit of de exportprestatie van een onderneming die internationaal actief. Wanneer we echter kijken naar de significantie van de relaties in ons oorspronkelijk model, dan zien we dat er nu geen significant verband meer bestaat tussen de modererende variabele „innovativiteit * ondernemerschap‟ en de variabele exportprestatie, wat bij de analyse van het basismodel zonder controlevariabelen nog wel het geval was. De drie andere hierboven vermelde hypothesen van ons basismodel blijven wel nog geldig. Na het geven van een aantal algemene conclusies bij dit praktijkonderzoek en adviezen aan de Limburgse internationale bedrijven, beëindigen we dit derde en laatste hoofdstuk van onze eindverhandeling tenslotte met het formuleren van een aantal beperkingen en vragen voor verder onderzoek.