Onderzoek naar de mogelijkheden van de overschakeling van het wegtransport naar de binnenvaart

Abstract

In de hedendaagse economie van globalisatie is het vervoer van goederen uiterst belangrijk. Goederen die in de lage loonlanden geproduceerd worden, maar niet tot bij de finale klant gebracht kunnen worden hebben weinig waarde. De distributie van goederen heeft reeds aan belang gewonnen en deze trend zal zich in de toekomst verder zetten o.a. door uitbreiding van de haven van Antwerpen en de haven van Gent. Vlaanderen is de aantrekkelijkste regio voor de vestiging van Europese Distributie Centra’s volgens de ranking van Cushman&Wakefield, Healey & Baker. Deze aantrekkelijkheid komt onder andere voort uit de goede ligging in Europa, de vier grote havens, de luchthaven van Zaventem en het uitgebreide water – en wegennetwerk. Het belang van de logistieke sector in Vlaanderen is bijgevolg zeer groot en zorgt voor een aanzienlijk deel van het Bruto Binnenlands Product en de tewerkstelling in Vlaanderen. Om de positie van logistieke topregio te vrijwaren moet Vlaanderen zorgen voor een vlotte en betrouwbare goederenstroom. In de toekomst zal de goederenstroom in Vlaanderen verder toenemen door het globalisatie-effect en de uitbreiding van Europa. Wanneer men echter rekening houdt met de dagelijkse congestie op de Vlaamse hoofdverkeersassen naar Brussel, Antwerpen,… blijkt al snel dat een toename van het vrachtverkeer niet kan opgevangen worden door het wegverkeer. Het uitbreiden van het wegennet is geen optie en zou ook niet wenselijk zijn voor het milieu. Een grote troef waar Vlaanderen over beschikt is het waterwegennet, dit is na Nederland het dichtst bevaarbare waterwegennet van Europa. Indien Vlaanderen verder wil uitbreiden als logistieke regio zou het gebruik van de binnenvaart een oplossing kunnen bieden. In 2004 was het binnenvaartschip goed voor een vervoer van 21% van de totale vervoerde tonnages in België. De vrachtwagen had een aandeel van 71%. Een manier om de hoofd-verkeersassen te ontlasten is te werken via het intermodale vervoer. Bij het intermodale transport wenst men niet enkel de verschillende transportmodi afzonderlijk op een optimale manier te gebruiken, maar dienen zij tevens optimaal op elkaar afgestemd te worden. Het gebruik van eenheidsladingen vereenvoudigt dit proces aanzienlijk. De containers, die in de havens arriveren, zouden via een binnenschip naar de dichtst bijzijnde inlandterminal voor de klant vervoerd kunnen worden. Vanuit deze inlandterminal zouden de containers via de vrachtwagen naar de finale bestemming vervoerd kunnen worden. Voor de containers die naar de zeehavens vervoerd moeten worden kan men dit traject in tegengestelde richting doorlopen. Op deze manier kunnen de hoofd-verkeersassen, op korte tijd sterk ontlast worden. Het belangrijkste voordeel van de container is de consolidatiefunctie. De binnenvaart wordt door gebruik te maken van containers toegankelijk voor bedrijven die niet de capaciteit van een volledig schip vereisen, maar eventueel met een kleinere hoeveelheid wensen te werken. De container vereenvoudigt de overslag en is een zeer geschikte manier om volume van en naar de zeehavens te vervoeren. Het containervervoer kent de laatste jaren een zeer sterke groei en is rechtstreeks verantwoordelijk voor het succes van de inlandterminals. De binnenvaart heeft zoals elke andere transportmodus voor – en nadelen. De voordelen zijn de mogelijkheid om een grote hoeveelheid goederen te transporteren en het hieraan gekoppelde schaalvoordeel, de betrouwbaarheid van levering, de beperkte externe kosten, de beschikbare infrastructuur, de veiligheid en de politieke aandacht. Uiteraard zijn er ook nadelen verbonden aan de binnenschipvaart zoals de snelheid van het transport, het complexe karakter van de logistieke keten, de bekendheid bij de verlader, de beperkte doorvaarthoogte en de beperkte werking van sluizen en bruggen. In de loop der jaren is het belang van de binnenvaart toegenomen en stilaan wordt er geprobeerd om de binnenvaart als een volwaardig alternatief van het wegvervoer te positioneren. Historische groeifactoren zijn o.a. de liberalisering van de binnenvaart, de afname van de overcapaciteit door een sloop regeling en een oud voor nieuw regeling en verder een decimering van de vaarrechten. Om de groei van de binnenvaart verder te ondersteunen voorziet de Vlaamse overheid in een Publiek Private Samenwerking voor de aanleg van kaaimuren. Ook worden experimenten uitgevoerd met een kraanschip om zo de watergebonden bedrijven met een klein volume te bereiken. Verder voeren verschillende belangengroepen experimenten uit met betrekking tot het vervoer van goederen op pallets. Ook worden de mogelijkheden nagegaan om op de kleinere kanalen te werken met een duwbak die autonoom door de sluizen kan varen. Dit laatste project zou de capaciteit van het schip dat geschikt is voor de kleinere kanalen - namelijk de kempenaar - verdubbelen. Een andere manier om de bedrijven te overtuigen om te werken via de binnenvaart is het kosteloos inzetten van onafhankelijke transportdeskundigen door de waterwegbeheerders. Deze transportdeskundigen analyseren de goederenstroom van bedrijven en bekijken de mogelijkheden om een modalshift naar de binnenvaart te bewerkstelligen. Na een grondige studie van de binnenvaart op macro-economisch niveau wordt er een gevalstudie beschreven. Deze gevalstudie draagt bij tot het behandelen van de sector op micro-economisch niveau en heeft als doel de financiële positie van de binnenvaart te vergelijken met deze van het wegvervoer. Het betreft hier de mogelijkheden om een zo groot mogelijk deel van de goederenstroom van het bedrijf Scana Noliko nv van de weg te halen en te vervoeren via een binnenschip. Eén van de onderzochte mogelijkheden is het bouwen van een eigen kaai met steun van de overheid via een PPS project. Voor dit project behaalt het bedrijf niet de benodigde overslagwaarde en bijgevolg zal dit niet haalbaar zijn. Een andere mogelijkheid is de goederenstroom via de trimodale haven van Genk te laten verlopen. Deze manier van transporteren werd in detail onderzocht, maar bleek financieel nadelig. Een laatste mogelijkheid die onderzocht werd is een deel van de binnenlandse palletstroom via een panton te vervoeren. Deze studie zit nog in de experimentele fase en zou in de toekomst een oplossing kunnen bieden voor de binnenlandse palletstroom.