De Belgische staalindustrie in de ban van de globalisering

Abstract

Deze thesis heeft tot doel na te gaan of de Belgische staalbedrijven van de nieuwe staalgroep Arcelor-Mittal in staat zijn om in de toekomst te overleven binnen de wereldwijde staalindustrie. Zoals uiteengezet in hoofdstuk één is de wereldwijde staalindustrie sinds enkele jaren onderhevig aan een fusiebeweging, als gevolg van de toenemende globalisering en snelle industrialisering van landen zoals China, India en Brazilië. In het jaar 2002 ontstond in Europa de staalgroep Arcelor uit een fusie van het Luxemburgse Arbed, het Spaanse Aceralia en het Franse Usinor. Het overgrote deel van de Belgische staalbedrijven ging hierdoor deel uitmaken van een staalgroep van wereldformaat, waaronder Arcelor Gent, Arcelor Luik en Ugine & ALZ Belgium. Sinds kort behoren deze Belgische staalbedrijven tot de grootste staalgroep ter wereld aangezien de groep Arcelor in 2006 fuseerde met de Indische staalgigant Mittal Steel. De nieuwe staalgroep kreeg de naam Arcelor-Mittal. Om een beeld te krijgen van de opbouw van de Belgische staalindustrie en welke bedrijven deel uitmaken van de groep Arcelor-Mittal, wordt in hoofdstuk twee een historisch overzicht gegeven van het ontstaan van de staalbedrijven. Het is hier opmerkelijk dat de meeste bedrijven al sinds hun oprichting deel uitmaken van een buitenlandse staalgroep. Het historische overzicht wordt afgesloten met het ontstaan van de groep Arcelor in 2002, de oprichting van het nieuwe staalbedrijf Ugine & ALZ Carinox in 2003 en de fusie van Arcelor en Mittal Steel tot Arcelor-Mittal in 2006. In hoofdstuk drie worden belangrijke kenmerken, zoals de juridische structuur, het productieproces en het productaanbod van de bedrijven besproken. Daarenboven wordt er een overzicht gegeven van de evolutie van de productie, de tewerkstelling en de omzet van een aantal Belgische staalbedrijven. Hieruit kan men waarnemen dat de Belgische bedrijven goed presteren. In hoofdstuk vier wordt nagegaan welke de belangrijkste gevolgen zijn die de Belgische staalbedrijven van staalgroep Arcelor-Mittal ondervinden van de fusietrend binnen de staalindustrie. Volgende punten worden aangehaald: Vooreerst zijn er de synergieën op het vlak van de aankoop- en verkooppolitiek van de bedrijven. Als gevolg van het feit dat de Belgische staalbedrijven deel uitmaken van een staalgroep van wereldformaat, worden meer en meer diensten gecentraliseerd. Dit biedt het grote voordeel dat de staalbedrijven nu aanzienlijk meer macht hebben om gunstige prijzen te onderhandelen met belangrijke klanten en leveranciers. Hierbij aansluitend wordt de centralisering van indirecte diensten, zoals onderzoek en ontwikkeling, boekhouding en financiën, juridische en fiscale diensten en informatica besproken. Dit brengt een verhoogde efficiëntie voor de bedrijven met zich mee, zowel organisatorisch als op het vlak van kosten. Een even belangrijk aspect is de gewijzigde investeringspolitiek. Bevoegdheden voor investeringsbeslissingen zijn verschoven van het bedrijfsniveau naar het groepsniveau, aangezien de groep Arcelor-Mittal de prestaties van de verschillende productiesites vooraf met elkaar gaat vergelijken. Investeringsprojecten zijn enkel bestemd voor de meest efficiënte en winstgevende vestingen. Ten slotte worden ook de berichtgevingen aangehaald over de mogelijke sluiting van de warme productiefase van Cockerill-Sambre en een mogelijke afstoting van de divisie van het roestvrij staal van de groep Arcelor. In hoofdstuk vijf wordt nagegaan welke de sterkten zijn die de Belgische staalbedrijven kunnen uitspelen in de wereldwijde concurrentiestrijd, die inherent is aan de fusiegolf binnen de staalindustrie. Tevens wordt bekeken welke de zwakke punten van de ondernemingen zijn ten opzichte van concurrerende bedrijven. Vooreerst is er de uitstekende geografische ligging van de Belgische staalbedrijven op basis waarvan ze een sterke thuismarkt in Europa hebben uitgebouwd. Voorts worden hier de belangrijkste markten waar de Belgische staalbedrijven een groot marktaandeel bestrijken, zoals de automobielindustrie en de constructiemarkt, besproken. De Belgische staalbedrijven hebben te kampen met een grote kostenhandicap omwille van de hoge loonkosten, het naleven van milieureglementeringen en de energieaankopen. De Belgische bedrijven kunnen echter genieten van een verlaging van de loonlasten op nachten ploegenarbeid. Bovendien worden de hoge kosten deels gecompenseerd door sterkten zoals de hoge arbeidsproductiviteit en kwaliteit van de producten. Het uitgebreide aanbod van staalproducten, de productkwaliteit en de levertermijnen van de producten vormen tevens een heel sterk punt voor de Belgische staalbedrijven. De bedrijven kunnen beschikken over de nieuwste technologieën en over de beste middelen voor onderzoek en ontwikkeling. Er worden dan ook grote bedragen geïnvesteerd om dit alles mogelijk te maken. Men kan in België beschikken over toponderzoekers en wetenschappers uit de hele wereld, die ondermeer werkzaam zijn in twee belangrijke onderzoekscentra voor de Belgische staalindustrie, het Onderzoekscentrum voor de Aanwending van Staal (OCAS) het Centrum voor de Research in de Metallurgie (CRM). De arbeidsproductiviteit, flexibiliteit en creativiteit van de werknemers zijn eveneens belangrijke sterkten van de Belgische staalbedrijven. Dit is enerzijds te danken aan de Belgische arbeidskrachten, maar anderzijds ook aan de inspanningen van de staalbedrijven zelf. Het aspect veiligheid is een belangrijke factor voor de staalbedrijven aangezien de kans op ongevallen in de staalindustrie wezenlijk is. Veiligheid op de werkplek en een goede gezondheid van de medewerkers draagt bij tot de motivatie en productiviteit van de werknemers en wordt bij de Belgische bedrijven hoog in het vaandel gedragen. De resultaten met betrekking tot veiligheid zijn voor de Belgische staalbedrijven dan ook heel goed. Ten slotte moeten de Belgische bedrijven zeer strenge milieureglementeringen en –normen naleven. Dit brengt vanzelfsprekend hoge kosten met zich mee. Toch slagen de Belgische bedrijven erin deze normen te respecteren en te voldoen aan de wettelijke verplichtingen. In hoofdstuk zes van dit werk wordt geconcludeerd dat, indien de inspanningen van de bedrijven worden voortgezet, er een toekomst is weggelegd voor de Belgische bedrijven binnen de nieuwe staalgroep Arcelor-Mittal. De Belgische staalbedrijven kunnen immers heel wat sterke punten uitspelen ten opzichte van concurrerende bedrijven in Oost-Europa, Azië en Zuid-Amerika, zoals een goede productkwaliteit, hoge arbeidsproductiviteit- en flexibiliteit, competitieve levertermijnen en een gunstige geografische ligging. Het zwakke punt van de Belgische staalindustrie, namelijk de hoge loonkosten en de hoge kosten op het vlak van milieu en energie, worden deels gecompenseerd door de sterkten van de bedrijven. Om hier echter nog vooruitgang te kunnen boeken, worden in hetzelfde hoofdstuk een aantal mogelijkheden voor de toekomst aangehaald.