De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de commissaris

Abstract

In de literatuur zijn er reeds vele studies terug te vinden over de aansprakelijkheid van de bedrijfsrevisor en de commissaris. Toch zijn er in de laatste jaren heel wat veranderingen doorgevoerd waardoor dit onderwerp nog steeds interessante stof tot onderzoek is. Ook de grote boekhoudschandalen die de laatste jaren talrijk in de media aanwezig zijn, maken dit thema actueel. In België hebben we ons eigen voorbeeld met Lernout & Hauspie. In het licht van deze boekhoudschandalen werd in 2005 beslist tot de beperking van de aansprakelijkheid van de bedrijfsrevisoren. Deze beperking, ingevoerd door artikel 62 van de Wet van 23 december 2005 houdende diverse bepalingen, is ongetwijfeld de belangrijkste verandering die het aansprakelijkheidsregime van de bedrijfsrevisor in de laatste jaren heeft ondergaan. In het kader van deze veranderingen is het de bedoeling om via een uitgebreide literatuurstudie het Belgische burgerrechtelijke aansprakelijkheidsregime voor commissarissen te beschrijven. In het praktijkgedeelte zal worden nagegaan wat de kennis van de commissarissen betreffende hun burgerrechtelijke aansprakelijkheid is en wat hun opinie is over de verschillende discussiepunten die in de literatuur rond de artikels betreffende burgerrechtelijke aansprakelijkheid teruggevonden werden. We beperken ons hier tot commissarissen van de ‘Big 4’. De aansprakelijkheid van commissarissen is vanuit juridisch oogpunt uiteraard hetzelfde. Toch maakt de theorie van de ‘deep pockets’ (klacht indienen tegen partijen die verondersteld worden over ruime financiële middelen te beschikken) van de Big 4 een bijzondere groep. De algemene aansprakelijkheidsproblematiek wint sterk aan belang. Hieraan liggen diverse factoren ten gronde. De ontwikkeling van de professionele aansprakelijkheid is één van deze factoren (De Meuter, 1999). Ook door het groeiende aantal risico’s in onze consumptiemaatschappij, wordt de veiligheid en bescherming van personen en hun goederen tegen het foutieve gedrag van anderen steeds belangrijker (De Meuter, 1999). Deze eindverhandeling is opgedeeld in 5 hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt het belang van het probleem verder gekaderd. Er wordt eveneens een korte inleiding gegeven rond de algemene burgerrechtelijke aansprakelijkheid met zijn twee luiken (contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid) en drie constitutieve elementen (fout, schade en het oorzakelijke verband tussen beide). Om een diepgaand onderzoek naar de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de commissaris te kunnen voeren, is het van belang vooraf de functie van de commissaris goed te begrijpen. Om deze reden wordt in het tweede hoofdstuk eerst dieper ingegaan op het Belgische wettelijke kader dat de commissarisfunctie omringt. Nadien worden de taken van de commissaris uitvoerig besproken. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de taken die exclusief tot de bevoegdheid van de commissaris behoren en deze die bij ontstentenis van een commissaris door een bedrijfsrevisor of externe accountant mogen worden uitgevoerd. In het derde hoofdstuk wordt dan uiteindelijk de beschrijving van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de commissaris aangevat. Eerst wordt er dieper ingegaan op het algemene artikel dat de aansprakelijkheid van de bedrijfsrevisor regelt: artikel 17 van de Wet van 22 juli 1953 houdende de oprichting van een Instituut der Bedrijfsrevisoren. Dit artikel werd recent gewijzigd door artikel 62 van de Wet van 23 december 2005 houdende diverse bepalingen. Er zal worden ingegaan op deze recente wetswijziging, de ratio legis van de wetswijziging en de toepassingsproblemen van het nieuwe artikel die in de literatuur worden aangehaald. Vervolgens wordt de contractuele aansprakelijkheid besproken. De algemene regels van het Belgisch burgerlijk recht inzake contractuele aansprakelijkheid beheersen de contractuele aansprakelijkheid van de commissaris jegens de vennootschap. Er is tevens een specifieke regeling voorzien voor de contractuele aansprakelijkheid van de commissaris in het Wetboek van Vennootschappen. Deze regeling vinden we terug in artikel 140, eerste lid van voorgenoemd wetboek. Ten slotte wordt de buitencontractuele aansprakelijkheid besproken. Hier zal dieper worden ingegaan op de algemene regels van de Belgische burgerrechtelijke buitencontractuele aansprakelijkheid zoals voorgeschreven in artikels 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. Ook de specifieke regeling die wordt voorzien in artikel 140, tweede lid van het Wetboek van Vennootschappen zal worden besproken. Vervolgens wordt de praktijkstudie beschreven. Deze studie is gebaseerd op interviews met bevoorrechte getuigen. Bij de ondervragingen werden eerst een aantal algemene vragen gesteld. Nadien werd er dieper ingegaan op de recente aansprakelijkheidsbeperking van bedrijfsrevisoren door artikel 62 van de Wet van 23 december 2005 houdende diverse bepalingen en de toepassingsproblemen omtrent de formulering van de nieuwe wet. Ten slotte werd bevraagd naar de discussiepunten die in de literatuurstudie werden teruggevonden omtrent het contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheidsregime. De opinies van de zes ondervraagde commissarissen worden uitgeschreven in het vierde hoofdstuk. Het vijfde en laatste hoofdstuk bevat de conclusies van deze eindverhandeling. Er wordt eveneens aandacht geschonken aan enkele topics voor verder onderzoek.