Deontologische codes of deugden voor (te) openhartige magistraten?

Abstract

Tot in het Parlement ontstaat wel eens ophef wanneer een magistraat zich onverbloemd uitlaat over politiek gevoelige thema’s. Klassiek hamert men op onder meer de neutraliteit en de onafhankelijkheid van de rechter om initiatieven ter indijking van deze ophef te onderbouwen. Deze bijdrage is gebaseerd op de overtuiging dat de rechtsbedeling die vertrekt vanuit een mangele visie op de mens nooit echt doeltreffend kan zijn. Een verscherpte, «negatieve» deontologie die teruggrijpt naar bepaalde ordewoorden van de (Franse) Verlichting, lijkt dan ook gedoemd om haar doel voorbij te schieten. Het mens- en rechtersbeeld dat uit ons rechtsstelsel blijkt, is immers niet aangepast aan de bij uitstek ethische en politieke verantwoordelijkheid die rechters van langsom meer krijgen toevertrouwd. Ophefmakende vonnissen en arresten zijn in die context wellicht niet uit te sluiten en dit hoeft ook niet. Een meer deugdenethische benadering ter aanvulling van de op vandaag heersende plichtsethische aanpak lijkt dan weer wél nodig te zijn, een en ander binnen het bestaande kader van de democratische rechtstaat met zijn plichtsethische fundamenten.