Ruimte voor Angst. Het vermogen tot existentiële bewustwording doorheen angst in relatie tot authenticiteit en lichaam

Abstract

Ik zou mijn voordracht op deze dag rond ‘transformatie’ willen baseren op een stuk uit mijn proefschriftonderzoek dat als titel droeg “Ruimte voor Angst. Het vermogen tot existentiële bewustwording doorheen angst in relatie tot authenticiteit en lichaam”. Deze titel doet vermoeden dat angst zich verhoudt tot een transformatieproces. Maar wanneer we rondkijken lijkt dat niet meteen voor de hand liggend. Angst is uitgegroeid tot een epidemisch fenomeen dat miljoenen mensen plaagt, pijnigt, verlamt en bovenal beangstigt. Tal van patiënten consulteren iedere dag weer een arts of therapeut om van hun angstklachten af te geraken en velen grijpen dagelijks naar medicatie om de angst te sederen of elimineren. Van waar komt toch die angst? Rudi Visker, de Leuvense Heidegger-kenner, heeft het over de securiteitsparadox van onze tijd die stelt dat we nog nooit zo veilig en verzekerd hebben kunnen leven en dat er toch –schijnbaar tegenstrijdig- nog nooit zoveel angst is geweest. Hij schrijft dit toe aan het feit dat angst nergens meer ‘ruimte’ krijgt. Overal waar we maar enigszins kunnen bedenken dat angst zou kunnen verschijnen, daar installeren we afweergeschut. Een gigantische opdracht maar ze schijnt te lukken…alhoewel. Het is een beetje zoals wanneer ik met mijn kinderen ga zwemmen en ik probeer om het piepschuimen plankje op de bodem onder water te houden. Vanaf het moment dat ik even de controle verlies baant het zich een weg naar boven en floept uit het water waar ik het helemaal niet gewild of verwacht had! Daarnaast wordt angst ook quasi volledig gepathologiseerd en gemedicaliseerd. Antoine Mooij beschrijft dit wanneer hij stelt dat we in de medische wereld een klacht herschrijven totdat deze binnen het bereik van de arts past en hij vervolgens de geschikte interventie kan voorschrijven. Of Horowitz en Wakefield die in hun boek ‘The loss of sadness’ erop wijzen dat we met z’n allen normale droefheid hebben verjaagd naar het hokje van de klinische depressie. Maar wat zou dit betekenen voor angst? We zouden ons kunnen afvragen wat er met angst gebeurt wanneer we het niet per definitie wegdrukken als een stoornis en vooral, wat er dan met ons gebeurt. Dit is de invalshoek die aan de basis lag van mijn onderzoek. Om op deze vraag te kunnen antwoorden was ik dus verplicht om een andere bril op te zetten dan degene die in het mainstream evidence based landschap gehanteerd wordt. En dat heb ik met een fenomenologische bril geprobeerd. (...)