Observatie van verkeersconflicten in Vlaanderen: Resultaten van een proefproject op 2 kruispunten

Abstract

Het analyseren van de verkeers(on)veiligheid gebeurt tot nu toe enkel op basis van ongevallencijfers. Ongevallengegevens bevatten slechts informatie over de geregistreerde ongevallen. In een aantal situaties vinden er echter maar weinig ongevallen plaats, waardoor de tijd die nodig is om voor statistische analyses voldoende ongevallen te verzamelen vaak te lang wordt. Voor kleinschalig onderzoek binnen de bebouwde kom is het dikwijls niet mogelijk om op basis van de ongevallengegevens analyses te doen. Daarom dient er gezocht te worden naar een andere manier om de verkeers(on)veiligheid uit te drukken. De conflictobservatiemethode geeft hier een antwoord op. Deze methode is gebaseerd op het observeren en analyseren van conflicten tussen verkeersdeelnemers. De te verwachten aantallen bijna-ongevallen of potentiële conflicten zijn groter dan de geregistreerde ongevallen (Hydén, 1987). Met behulp van de conflictobservatiemethode kunnen we inzicht krijgen in de werkelijke verkeersveiligheidsproblemen.

Aan dit rapport gaat een literatuurstudie vooraf (de Jong et al., 2007) waarin de verschillende conflictobservatiemethoden uit onder meer Nederland en Zweden werden besproken. Om na te gaan in hoeverre de conflictobservatietechniek toepasbaar is in Vlaanderen worden er in dit onderzoek 2 pilootprojecten opgezet. Onderhavig rapport beschrijft de observatiemethode en de resultaten van de projecten in Genk en Hoeselt. De 2 locaties verschillen van elkaar op vlak van de ruimtelijke omgeving, het snelheidsregime op de wegen, de verkeersintensiteiten en de weginrichting. Het doel van dit onderzoek is aanbevelingen te doen i.v.m. de toepasbaarheid van de conflictobservatiemethode in Vlaanderen. Wat is de meerwaarde van deze methode? Op welke manier kunnen we ze gebruiken?

Op beide locaties werd gedurende een periode van 18 uren, verspreid over 6 dagen, geobserveerd. Ter ondersteuning van deze observaties werden er camera’s ingezet. De beelden van de video werden gebruikt om specifieke situaties achteraf meer in detail te bestuderen, als verificatie van de resultaten en als communicatiemiddel met de opdrachtgever. In functie van de verkeersdrukte werd er met 1 of 2 observators gewerkt. Het inschatten van de snelheden en de afstanden werd ter plaatse een aantal keren gecontroleerd. Dit gebeurde onder meer met behulp van een speedgun en een opmetingsplan van de bestaande toestand van de locaties.

De analyse van de ernstige conflicten geeft waardevolle informatie inzake de verkeersveiligheid op de locaties. Tijdens de observatie van 18 uren werden er in Genk en Hoeselt respectievelijk 16 en 10 ernstige conflicten genoteerd. Voor het proefproject in Genk stellen we vast dat bij 8 van de 16 ernstige conflicten één van de voertuigen een linksafbeweging komende uit de Collegelaan maakt. Eén vierde van de ernstige conflicten hebben te maken met het op- en aanrijden naar de aanliggende functies van de Weg naar As. Er werden ook gelijkenissen vastgesteld tussen de ongevallenanalyse en de analyse van de ernstige conflicten. Voor de locatie in Genk kwamen er 3 type van ongevallen (voor de periode 1997-2005) terug bij de ernstige conflicten, nl. de linksafbeweging komende uit de Collegelaan met het verkeer op de Weg naar As komende vanuit Genk en komende vanuit As en het aanrijden naar de aanliggende functies van de Weg naar As met het rechtdoorrijdende verkeer op de Weg naar As. Voor het proefproject in Hoeselt konden we vaststellen dat 6 van de 8 ernstige conflicten linksafslaande bewegingen van voertuigen betroffen die de oprit van de Boudewijnsnelweg wilden oprijden en in conflict kwamen met voertuigen die op de N730 (richting Bilzen – Tongeren) (rechtdoor) wilden rijden. De 2 overige geobserveerde ernstige conflicten hadden betrekking op kop-staart conflicten. In de ongevallengegevens voor de betreffende locatie kwamen dezelfde resultaten naar voren.

Voor het verkeersveiligheidsbeleid is het belangrijk om inzicht te verwerven in de verkeersonveiligheid op gedragsniveau, met name de relatie tussen gedrag en verkeersongevallen. Met de conflictobservatietechniek wil men de oorzaken van ernstige conflicten analyseren. Het gedrag van de verkeersdeelnemers speelt hier een grote rol in. Mogelijke beleidsvragen waarvoor de conflictobservatiemethode input kan geven zijn: Nagaan of er op verschillende types kruispunten bepaalde typisch gevaarlijke situaties voorkomen Welke maatregelen moeten er worden genomen om een bepaalde locatie veiliger te maken? Evaluatie verkeersveiligheidsmaatregelen, onder de vorm van voor- en nastudies

Ongevallenanalysen zijn een belangrijk instrument bij de evaluatie van het verkeersveiligheidsbeleid. Wanneer we echter te maken hebben met lokale infrastructuurmaatregelen is het aantal ongevallen meestal te klein om ongevallenanalyses te doen. De conflictobservatiemethode kan voor deze situaties op korte termijn een beeld geven van de verkeerssituatie. De conflictobservatietechniek geeft immers inzicht in de oorzaken van de ernstige conflicten van een locatie en houdt rekening met de specifieke eigenschappen van de locatie.

Until now, traffic (un)safety has only been analysed through accident data. Accident data only contain information on registered accidents. In some situations there are few accidents. As a result, it takes too long to collect sufficient accident data which is necessary to perform statistical analyses. For small-scale research within the built-up area it is often not possible to carry out analyses based on accident data. It is necessary to search for other ways to express traffic (un)safety. The conflict observation method is a tool for this. This method is based on the observation and analysis of conflicts between traffic participants. The to be expected numbers of near-accidents or potential conflicts are higher than the number of registered accidents (Hydén, 1987). By using the conflict observation method we can obtain an insight into the actual traffic safety problems. This report is preceded by a literature study (de Jong et al., 2007) in which the different conflict observation methods from amongst others the Netherlands and Sweden were discussed. In order to assess the applicability of the conflict observation method to Flanders, two trial projects have been started up in this study. The present report describes the observation method and the results of these trial projects, in Genk and Hoeselt. These 2 locations differ from each other with regard to environmental planning, road speed limit, traffic intensity and road design. The aim of this study is to formulate recommendations with regard to the applicability of the conflict observation method in Flanders. What is the added value of this method? How can we use it? During a period of 18 hours, spread over 6 days, the 2 locations were observed. To support these observations, cameras were used. The video footage was used to study specific situations in more detail, as verification of the results and as a means of communication with the client. 1 or 2 observators were used, depending on the traffic intensity. The assessment of the speed and distances were double checked on location, several times. This was done by using, amongst others, a speed gun and a survey plan of the existing situation of the locations. The analysis of serious conflicts supplies valuable information on the locations’ traffic safety. During the 18-hour observation in Genk and Hoeselt, respectively 16 and 10 serious conflicts were observed. For the trial project in Genk, we find that in 8 out of 16 serious conflicts, one of the vehicles makes a left turn, coming from the Collegelaan. One fourth of the serious conflicts are related to the drive to/from the companies along to the Weg naar As. Similarities between accident analysis and serious conflict analysis were also recorded. For the Genk location, 3 types of accidents (for the period 1997-2005) recurred as part of the serious conflicts, viz the left turn coming from the Collegelaan with the traffic on the Weg naar As, both coming from Genk and coming from As, and driving towards the companies along the Weg naar As with the traffic driving straight ahead on the Weg naar As. For the trial project in Hoeselt, we found that 6 out of 8 serious conflicts involved vehicles turning left, trying to go onto the approach road of the Boudewijnsnelweg, which came into conflict with vehicles that were driving straight ahead on the N730 (direction Bilzen-Tongeren). The other 2 observed serious conflicts concerned rear-end conflicts. The accident data for the location in question showed the same results.

Steunpunt Verkeersveiligheid 6 RA-2007-117 For traffic safety policy, it is important to gain an insight into traffic unsafety at behavioural level, particularly the relationship between behaviour and road accidents. With the conflict observation technique we want to analyse the causes of serious conflicts. The traffic participant’s behaviour plays a big role in this. Possible policy questions for which the conflict observation method can supply input are:  Investigating if specific different types of dangerous situations occur on different types of intersections  Which measures need to be taken in order to make a specific location more safe?  Evaluation of traffic safety measures, in the shape of before and after studies Accident analyses are an important instrument for the evaluation of the traffic safety policy. When we are dealing with local infrastructural measures, the number of accidents often is too small to carry out accident analyses. For these situations, the conflict observation method can give us a view of the traffic situation on a short-term basis. After all, the conflict observation technique gives insight into the causes of serious conflicts in a location and takes into account specific characteristics of the location.