Top Management Team Diversity in Private Family Firms

Abstract

Het is haast onmogelijk om vandaag de dag een krant open te slaan zonder geconfronteerd te worden met problemen rond beslissingen van het managementteam van een organisatie. Hierdoor krijgen managementteams ook heel wat aandacht in wetenschappelijk onderzoek. De basis redenering is dat organisaties kunnen beschouwd worden als een reflectie van haar topmanagers. Om de problemen omtrent managementbeslissingen te kunnen begrijpen, is het essentieel om individuele kenmerken van deze besluitnemers te bestuderen. Voornamelijk inzicht in de verschillen tussen managers op basis van individuele kenmerken is van cruciaal belang om de problemen binnen het managementteam te detecteren. Diversiteit in teamsamenstelling vormt daarom ook de motor van dit onderzoek. Diversiteit in managementteams is echter geen eenduidig verhaal. Er bestaan namelijk verschillende perspectieven met betrekking tot de potentiële verschillen in een team. In dit onderzoek zullen drie belangrijke categorieën van diversiteit bestudeerd worden. Ten eerste de effecten van variëteit aan kennis in het managementteam. Ten tweede de spanningen en conflicten die kunnen ontstaan door fricties in het team op basis van onderlinge verschillen in waarden, normen, en persoonlijkheid. Ten derde de gevolgen van ongelijkheden op basis van status en macht. Het samenspel van deze verschillende vormen van diversiteit heeft belangrijke gevolgen voor de teamprocessen en de besluitvormingskwaliteit van managementteams. Het onderzoeken van deze problematiek is zeer relevant in de context van familiebedrijven. Familiebedrijven zijn alom vertegenwoordigd in praktisch elke wereldeconomie en dragen in sterke mate bij tot de economische groei en tewerkstelling van een land. Inzicht in potentiële besluitvormingsproblemen binnen managementteams van familiebedrijven is dus zeer relevant. Algemeen wordt aangenomen dat het besluitvormingsproces van managementteams in familiebedrijven complexer is. Een belangrijke oorzaak van deze verhoogde complexiteit is de aanwezigheid van verschillen in specifieke kenmerken. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillen in familiale betrokkenheid, verschillen tussen familie en niet-familie leden, en verschillen in specifieke waarden en normen in managementteams van familiebedrijven die de heterogeniteit en bijgevolg complexiteit in het team verhogen. Ondanks de maatschappelijke relevantie van familiebedrijven en de specifieke invulling van diversiteit binnen deze groep bedrijven, is er weinig geweten over de condities waaronder diversiteit binnen managementteams van familiebedrijven een impact hebben op prestaties. Meer inzicht verwerven in de rol van managementteam diversiteit binnen Belgische familiebedrijven is dan ook het doel van dit doctoraatsonderzoek. De algemene onderzoeksvraag van dit doctoraat luidt als volgt: “Hoe en wanneer beïnvloeden verschillende vormen van managementteam diversiteit in familiebedrijven de teamprocessen en de kwaliteit van de beslissingen?”. Aan de hand van vier verschillende studies wordt er getracht een antwoord te bieden op deze centrale onderzoeksvraag. In hoofdstuk 2 onderzoeken we wanneer de nood aan meer kennisdiversiteit binnen het managementteam leidt tot het aanwerven van nietfamilieleden daar zij vaak aangeworven worden voor hun unieke kennis en expertise. Hiervoor gebruiken we gegevens uit een vragenlijst die in 2002-2003 verstuurd werd naar een steekproef van Belgische familiebedrijven. Uit onze resultaten blijkt zowel bedrijven die meer gericht zijn op internationalisatie en innovatie, als ook grotere bedrijven, nood hebben aan kennis en expertise die vaak niet aanwezig is bij familiale managers waardoor deze bedrijven vaker niet-familieleden aanwerven. We merken echter dat een dergelijke rationele beslissing verhinderd kan worden door het willen vrijwaren van niet-financiële familiale doelstellingen zoals het vrijwaren van het familiaal karakter van het bedrijf en het bewust creëren en handhaven van tewerkstelling voor familieleden. Indien deze doelstellingen primeren binnen het managementteam, zullen emoties de bovenhand krijgen in het besluitvormingsproces zodat het creëren van kennisdiversiteit verhinderd wordt. Voor het onderzoek in de hoofdstukken die volgen schakelen we over op gegevens van gehele managementteams die we in 2013-2014 verzamelden omdat we ons onderzoek willen toespitsen op teamniveau in plaats van op bedrijfsniveau. Meer uitleg over deze specifieke methode van dataverzameling is terug te vinden in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 start vervolgens waar hoofdstuk 2 geëindigd is. De aanwezigheid van niet-familiale managers wordt in hoofdstuk 4 gebruikt als bepalende factor voor het ontstaan van machtsverschillen, gebaseerd op eigendom. Deze machtsverschillen zijn nefast voor de kwaliteit van de besluitvorming. Verder tonen we aan dat de negatieve invloed van deze machtsverschillen versterkt wordt indien er eveneens grote waardeverschillen tussen managers zijn, terwijl een unieke en diverse kennisomgeving in het team er voor kan zorgen dat de invloed van de machtsverschillen opgeheven wordt. Dit hoofdstuk gebruikt dus verschillende vormen van diversiteit in managementteams van familiebedrijven om aan te tonen dat deze verschillende vormen elk een andere impact op de kwaliteit van het besluitvormingsproces kunnen hebben. De verschillen tussen managementleden in het handhaven van de specifieke waarden binnen een familiebedrijf blijken een belangrijke verklarende factor te zijn voor het effect van diversiteit op de besluitvormingskwaliteit van managementteams in familiebedrijven. Hoofdstuk 5 spitst zich toe op deze waardeverschillen om te verklaren hoe en wanneer deze verschillen de besluitvormingskwaliteit effectief aantasten. Uit onze resultaten blijkt dat waardeverschillen de besluitvormingskwaliteit verminderen door het aantasten van de mate van samenwerking, informatie-uitwisseling en gezamenlijke besluitvorming binnen het team. Echter merken we op dat deze negatieve invloed kan worden tegengegaan door het creëren van de juiste team context. We tonen aan dat het belangrijk is dat managers durven uitkomen voor hun waarden, zonder vrees om hierop afgerekend te worden. Hierdoor zal de integratie van ieder teamlid verbeteren waardoor men meer gaat samenwerken, communiceren en samen beslissingen nemen, wat vervolgens zal leiden tot hogere besluitvormingskwaliteit. Dit hoofdstuk toont dus aan dat de negatieve invloed van diversiteit in familiebedrijven gemanaged kan worden door het creëren van de juiste team context binnen het managementteam. Tot slot wordt er in het laatste hoofdstuk de focus verlegd van het effect van diversiteit op de kwaliteit van dagelijkse, operationele beslissingen naar strategische beslissingen. Het strategische besluitvormingsproces is uniek binnen familiebedrijven daar de actieve rol van de Raad van Bestuur hier erg belangrijk is. Strategische beslissingen worden vaak genomen door een team dat bestaat uit alle leden van zowel het managementteam als de Raad van Bestuur. Er wordt geargumenteerd dat het toepassen van verschillende vormen van diversiteit in deze unieke team setting een betere verklarende factor is voor de strategische besluitvormingskwaliteit. Verder wordt het belang van samenwerking en integratie alsook de rol van de leider in het overkoepelende team benadrukt. Er worden een aantal hypothesen ontwikkeld die in verder onderzoek empirisch getest kunnen worden.