Board leadership revisited: Essays on shared leadership within the boardroom

Abstract

Corporate governance kan algemeen omschreven worden als een geheel van mechanismen en processen, ingebed in een netwerk van relaties en interacties tussen interne en externe stakeholders, waarmee beslissingsnemers binnen ondernemingen gecontroleerd en gestuurd worden met het oog op het produceren van handelingen die in het belang zijn van de onderneming en zijn stakeholders. De laatste decennia is de interesse in corporate governance, zowel binnen de academische literatuur als in de maatschappij in het algemeen, sterk toegenomen. Enkele grootschalige bedrijfsschandalen (bv. Enron, WorldCom, Lernout & Hauspie) en de huidige financiële en aansluitende economische crisis hebben het belang van ‘deugdelijk bestuur’ recentelijk erg nadrukkelijk op de voorgrond gebracht. Als één van de belangrijkste interne governance mechanismen ter beschikking van een onderneming krijgt de Raad van Bestuur in dit debat vaak een vooraanstaande rol toebedeeld. Ondanks het erkende belang van de Raad van Bestuur als kritieke schakel in een doeltreffend corporate governance systeem en een hieraan gerelateerde stroom aan wetenschappelijk onderzoek, blijft de kennis rond hoe een Raad van Bestuur (effectief) functioneert erg beperkt. Een groeiend aantal onderzoekers oppert dat dit te wijten is aan bepaalde methodologische en theoretische dominante strekkingen binnen de literatuur rond het bestuursorgaan. Vanuit een theoretisch standpunt heeft de dominantie van de agency theorie in onderzoek naar corporate governance geleid tot een sterke focus op de controletaken van de Raad van Bestuur waardoor men vaak voorbij ging aan een aantal andere belangrijke taken die het bestuursorgaan kan invullen (denk hierbij bijvoorbeeld aan het verlenen van advies, netwerken, strategische richting aan de onderneming geven). Op het vlak van methodologie wordt onderzoek naar de Raad van Bestuur traditioneel gekenmerkt door een input-output aanpak waarbij een aantal eenvoudig te meten, overwegend structurele, indicatoren (bv. grootte, aantal onafhankelijke bestuurders, CEO dualiteit) rechtstreeks worden gekoppeld aan de prestaties van de Raad van Bestuur en het bedrijf en er sterke inferenties worden gemaakt over de achterliggende processen hieraan verbonden. Bovengenoemde werkwijzen hebben echter geleid tot weinig overtuigende en inconsistente empirische resultaten. Een groeiend aantal onderzoekers is er dan ook van overtuigd dat deze relaties niet van een rechtstreekse aard zijn maar eerder indirect plaatsvinden en duiden daarbij op het belang van processen, gedragingen en menselijke interactie in het bepalen van wat een bestuursorgaan effectief maakt. Met dit doctoraatsproject wensen we bij te dragen aan een groeiende stroom van onderzoek naar de interne werking van de Raad van Bestuur door de menselijke kant van corporate governance (en niet enkel de structuren) onder de loep te nemen. We tonen in dit proefschrift aan dat de Raad van Bestuur vanuit een teamperspectief kan geanalyseerd worden en nemen dit als uitgangspunt in het empirisch onderzoek. We focussen hierbij specifiek op leiderschap aangezien vanuit de teamliteratuur naar voren komt dat dit een cruciale determinant is van het succes of falen van teams. Meer bepaald is het doctoraatsonderzoek toegespitst op een relatief nieuwe en veelbelovende vorm van teamleiderschap die voorbij gaat aan het traditionele individu en erg relevant is in de context van de Raad van Bestuur: gedeeld leiderschap. Gedeeld leiderschap kan omschreven worden als een dynamisch, interactief beïnvloedingsproces onder teamleden waarbij men elkaar leidt met het oog op het bereiken van de doelen van het team en de organisatie en waarbij deze beïnvloeding niet enkel vanuit de formele leider ontspringt maar (ook) vanuit de verschillende teamleden. In de Raad van Bestuur vertaalt zich dit in een teamwerking waarbij niet enkel de voorzitter van het bestuursorgaan maar ook de andere bestuurders, in functie van hun expertise en kwaliteiten, in een gedeeld proces het leiderschap van de Raad van Bestuur op zich nemen. De algemene onderzoeksdoelstelling van dit doctoraat is om na te gaan hoe deze vorm van leiderschap zich uit binnen de Raad van Bestuur en welke invloed dit heeft op de prestaties van het bestuursorgaan.

In recent years the interest in corporate governance has gained momentum among scholars as well as practitioners and governments. Within this larger field, major emphasis has been on boards of directors as they are one of the primary internal governance mechanisms available to a firm (Daily et al., 2003; Fama and Jensen, 1983). In this dissertation, we focus on the inner workings of the board, an under-researched, yet pivotal, aspect of this governance mechanism. Specifically, we aim to enhance the understanding of board leadership and how it is enacted among board members by focusing on a novel leadership conceptualization which is highly relevant within the board context: shared leadership.