Het toepassingsdomein van de verschillende koopregelingen in kaart gebracht (gemeenrechtelijke koop, consumentenkoop en internationale koop), met bijzondere aandacht voor gemengd gebruik en gemengde overeenkomsten.

Abstract

Het kooprecht is niet langer terug te brengen tot een enkele regeling in het Burgerlijk Wetboek. Naast de algemene doorwerking van consumentenwetgeving, heeft het kooprecht zich onder invloed van Europees en internationaal recht uitgebreid met specifieke deelregelingen, zoals de regeling in het Burgerlijk Wetboek voor de consumentenkoop en het Weens Koopverdrag voor de internationale koop. Deze proliferatie van koopregelingen leidt tot belangrijke vragen inzake het toepassingsdomein van de verschillende regelingen en tot een chaotisch geheel. In deze bijdrage trachten we orde te brengen in deze chaos en kapstokken aan te reiken om de toepasselijke regelingen te bepalen. Dit levert twee vaststellingen op. Het actuele Belgische kooprecht wordt inderdaad gekenmerkt door een kluwen van toepasselijke regelingen en het is geen sinecure om uit te maken welke regelingen, in welke verhoudingen, van toepassing zijn. Het probleem van de toepasselijke regeling wordt in het bijzonder scherp gesteld bij een gemengd gebruik (deels privé, deels beroepsmatig) van de aangekochte zaak en bij de gemengde overeenkomsten (deels levering, deels vervaardiging van het goed). Het accessorium sequitur principalebeginsel kan hiervoor een uitweg bieden. Anderzijds zal blijken dat het kluwen van verschillende regelingen geen logisch geheel vormt. Sommige regelingen verhouden zich tot elkaar als lex generalis en lex specialis. Andere regelingen zijn parallel van toepassing, waardoor zij elkaar niet uitsluiten maar aanvullen en versterken. Om terug tot een logisch geheel te komen, zijn twee stappen noodzakelijk. Allereerst moet het koopregime uit het bijzonder consumentenkooprecht, het Weens Koopverdrag en het gemeen kooprecht op elkaar worden afgestemd. Dat het bijzonder consumentenkooprecht (voor consumenten die het meest bescherming nodig hebben) en het Weens Koopverdrag (voor professionelen die het minst bescherming nodig hebben) meer gelijkenissen vertonen met elkaar dan met het gemeen kooprecht, bewijst dat er geen enkele reden is om het regime uit deze lex specialis niet te verheffen tot lex generalis. Een tweede operatie moet erin bestaan de regels die nu enkel in bijzondere wetten vervat zijn, maar die bij nader inzien een loutere invulling of concretisering vormen van het gemeen recht, eveneens te integreren in het gemeen recht. Veel van deze regels uit bijzondere wetten verwoorden de verduidelijkingen en aanvullingen die de (cassatie)rechtspraak en de rechtsleer sinds 1804 hebben aangebracht op de wettelijke bepalingen uit het gemeen recht.

Le droit de la vente ne se réduit plus à une seule réglementation dans le Code civil. Outre le développement général du droit de la consommation, le droit de la vente s’est enrichi, sous l’influence du droit européen et international, de réglementations spécifiques telles que le régime de la vente de biens de consommation du Code civil et le Traité de Vienne relatif à la vente internationale. Cette prolifération de réglementations de la vente suscite d’importantes questions concernant leurs domaines d’application et forme un ensemble chaotique. Dans cette contribution, nous tentons d’ordonner ce chaos et de proposer des lignes directrices en vue d’identifier les réglementations applicables. Ceci entraîne deux constatations. Le droit de la vente belge actuel est en effet caractérisé par un enchevêtrement de réglementations et il n’est pas évident de déterminer quels sont les régimes applicables et dans quelle mesure. Le problème de la réglementation applicable se pose en particulier de manière aiguë en cas d’usage mixte (partiellement privé, partiellement professionnel) de la chose achetée et dans l’hypothèse de contrats mixtes (partiellement livraison, partiellement fabrication de la chose). Le principe accessorium sequitur principale peut en l’occurrence offrir une solution. Il apparaîtra d’autre part que l’enchevêtrement des différentes législations ne constitue pas un ensemble logique. Certaines réglementations ont entre elles un rapport de lex generalis à lex specialis. D’autres réglementations sont d’application parallèle, de sorte qu’elles ne s’excluent pas, mais se complètent et se renforcent. Pour revenir à un ensemble logique, deux étapes sont indispensables. Tout d’abord, il y a lieu d’harmoniser la réglementation de la vente de biens de con-sommation, le Traité de Vienne relatif à la vente internationale et le droit commun de la vente. Le fait que le régime de la vente de biens de consommation (pour les consommateurs qui ont le plus besoin de protection) et le Traité de Vienne relatif à la vente internationale (pour des professionnels qui ont le moins besoin de protection) ont entre eux plus de points communs qu’avec le droit commun de la vente prouve qu’il n’y a aucune raison pour ne pas élever au rang de lex generalis les règles issues de ces legi specialis. Une seconde opération doit consister en une intégration dans le droit commun de règles qui se retrouvent actuellement dans des lois particulières, mais qui, lorsqu’on examine les choses de plus près, constituent de simples interprétations ou concrétisations du droit commun. Beaucoup de ces règles contenues dans les lois spéciales sont l’expression de clarifications et de compléments que la jurisprudence (de la Cour de cassation) et la doctrine ont apportés depuis 1804 aux dispositions légales du droit commun.