Corporate governance : verschillen tussen Europese lidstaten op het vlak van risicorapportering

Abstract

Deze eindverhandeling heeft tot doel na te gaan of er in het kader van Corporate Governance verschillen bestaan tussen diverse Europese lidstaten op het vlak van risicorapportering en om te onderzoeken welke andere factoren de mate van deze publicatie in het jaarverslag beïnvloeden. In hoofdstuk 1 worden het praktijkprobleem en de onderzoeksdoelen van deze eindverhandeling weergegeven. Om het mogelijk te maken diverse Europese ondernemingen met elkaar te vergelijken, is het belangrijk dat de regelgevingen binnen de Europese Unie op elkaar afgestemd zijn. Omdat elke lidstaat de richtlijnen van de Europese Unie anders invult zijn er echter verschillen in de diverse Corporate Governance codes en dit zowel op vlak van risicorapportering, wat het centrale thema van deze eindverhandeling is, als op vlak van andere Corporate Governance deelgebieden. In hoofdstuk 2 wordt eerst een korte begripsomschrijving en een historische evolutie van het begrip Corporate Governance gegeven. Samenvattend kan het begrip omschreven worden als een reeks regels en gedragingen op basis waarvan vennootschappen zo goed mogelijk worden bestuurd en gecontroleerd. Het concept Corporate Governance vindt haar oorsprong in de scheiding tussen leiding en eigendom van een onderneming. Het in de literatuur genoemde ‘agency-problem’ duidt op het nastreven van eigen doelstellingen door de leiding van de onderneming in plaats van het handelen in het belang van de eigenaars. In hoofdstuk 3 vergelijk ik de Code Lippens met de Europese richtlijnen in verband met Corporate Governance. Het grootste verschil met het EU-Actieplan blijkt het ontbreken in de Code Lippens van een verplichting tot publicatie van risico’s. De rest van deze eindverhandeling zal zich daarom op risicorapportering toespitsen. Hoofdstuk 4 geeft een uitgebreide bespreking van het begrip risicorapportering. Ook het belang van een goede risicorapportering wordt onderstreept. Verder worden internationale regels betreffende risicorapportering besproken. Zowel de Sarbanes-Oxley Act, het Financial - 3 - Reporting Release No. 48 en de IFRS regels worden op dit gebied doorgelicht. Ook het internationale raamwerk voor risicomanagement ontwikkeld door COSO behoort tot de inhoud van hoofdstuk 4. Om de rol van de externe auditor op internationaal vlak te bestuderen worden tot slot de ISA-normen 315 en 330 behandeld. Op internationaal niveau kan geconcludeerd worden dat de externe auditor niets kan zeggen over de risico’s die niet in het jaarverslag vermeld staan. Bovendien hoeft de externe auditor niet te garanderen dat de rapportage over het risicomanagement en alle interne controles juist zijn. Hoofdstuk 5 vormt een korte inleiding voor de volgende vijf hoofdstukken die volgen. Om de risicorapportering van België, Nederland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk met elkaar te kunnen vergelijken, zal ik gebruik maken van 12 risicocategorieën, die ik in hoofdstuk vijf uitgebreid verklaar. Hoofdstuk 6 tot en met 10 behandelen telkens de Corporate Governance code en de rol van de externe auditor in de betreffende lidstaat. Vervolgens geef ik telkens kort de risicorapportering van enkele bedrijven uit de belangrijkste beursindex van dit land weer. Enkel de Franse en Nederlandse codes vermelden uitdrukkelijk dat beursgenoteerde bedrijven over hun risico’s moeten rapporteren in het jaarverslag. De Belgische code stelt dat het auditcomité de verklaringen over de interne controle en het risicobeheer die in het jaarverslag zijn opgenomen, nakijkt. Dit doet dus vermoeden dat de publicatie van risico’s in het jaarverslag mogelijk is. De verplichting hiertoe is echter niet in de code Lippens opgenomen. De Duitse en Britse Corporate Governance codes verplichten de ondernemingen ook niet om hun risico’s bekend te maken. Ook het verschil in de rol van de externe auditor komt in deze vijf hoofdstukken tot uiting. In Nederland, Frankrijk en in het Verenigd Koninkrijk, hoeft de commissaris zich niet uit te spreken over de risicorapportering in het jaarverslag. In Duitsland moet de externe auditor een oordeel vormen over het management rapport in het jaarverslag. Aangezien hierin over de risico’s van ondernemingen moet gesproken worden, dient de commissaris dus ook deze te - 4 - evalueren. In België moet de externe auditor sinds de wijziging van artikel 96 van het wetboek van vennootschappen, ook de risicorapportering beoordelen. Hoofdstuk 11 en 12 beschrijven respectievelijk het opzet en de resultaten van de empirische studie. Aan de hand van een steekproef van 94 bedrijven genoteerd in de Bel 20, de AEX, de CAC 40, de DAX 30 of de FTSE 100 onderzoek ik vijf hypothesen in verband met risicorapportering. Uit de resultaten blijkt dat er een significant verschil is tussen de vijf Europese landen op het vlak van risicorapportering. Een significant verschil vind ik eveneens voor de diverse sectoren. Bovendien zal het hebben van een afzonderlijk hoofdstuk over risico’s leiden tot een significant hoger niveau van risicorapportering. Tussen de grootte van een onderneming en de mate van risicorapportering is er geen significant verband. In de mate dat er van samenhang kan gesproken worden, is de risicopublicatie van grote ondernemingen wel beter. Het niveau van risicorapportering en de prijsevolutie van het aandeel hebben ook geen significante invloed op elkaar. In de mate dat er samenhang is, is er zelfs een negatief verband te merken. Het lijkt dat wanneer een onderneming gedetailleerd over haar verschillende risico’s publiceert, dit de belegger zelfs afschrikt, met een daling van de prijs van het aandeel tot gevolg. Het kan natuurlijk ook zijn dat ondernemingen die effectief grotere risico’s lopen of gelopen hebben daarover uitgebreider rapporteren.