Meergeneratiewonen: Verleden, heden en toekomst van een woonconcept

Abstract

Een aantal sociale en demografische fenomenen in Europa – en bij uitbreiding de westerse wereld – zetten het wonen onder druk. Dat we met zijn allen steeds ouder worden, wekt geen verbazing meer. Maar de snelheid waarmee onze levensverwachting stijgt, doet dat wel. Daarnaast blijven we ook langer gezond. Want door stijgende welvaart, gezonde voeding en een betere zorg treden mentale en fysieke ouderdomsgebreken steeds later op. Eigenlijk worden we dus niet alleen ouder, maar blijven we ook langer jong. Verder zien wij dat het aantal alleenstaanden de komende jaren alleen maar zal toenemen. De cijfers liegen er niet om. Door de vergrijzing van de bevolking zullen steeds meer eenpersoonshuishoudens uit 65-plussers bestaan. Maar ook het aantal scheidingen zal nog even blijven toenemen waardoor meer en kleinere huishoudens ontstaan. Opvallend is dat de deze fenomenen gepaard gaan met een verstedelijking: meer en meer mensen wonen in een stad. Verwijzend naar de verstedelijking en een groeiend aantal alleenstaanden introduceerden Droog & Kesselkramer tijdens de Architectuur biënnale van 2008 in Venetië de term ‘Singletown’. In hun bijdrage voor de biënnale focusten zij op de wereld van de hedendaagse “singles”. Een onderwerp dat leeft, en volgens hun een aanzienlijke invloed heeft op het wonen vandaag en morgen. Een laatste fenomenen – dat niet losgekoppeld kan worden van de vergrijzing, het groeiend aantal alleenstaanden en de verstedelijking van Europa is een groeiend betaalbaarheidsprobleem. In 2011 rapporteerde UN-HABITAT dat het universele recht op betaalbaar wonen een dringend ingrijpen vereist. ‘While in different countries and regions the specificities of the challenge vary, the central issue remains: housing that is adequate and affordable is increasingly out of reach for a large proportion of the population in the vast majority of countries’ (UN-HABITAT, 2011: 4). Vooral wat jongeren betreft stellen zij vast dat het in heel Europa moeilijk is om een betaalbare (huur)woning te vinden. Bijna 50% van de jongeren tussen 18 en 34 jaar woont om die reden nog bij een van de ouders. In potentie heeft dat zeer negatieve gevolgen voor het gezinsleven, de mobiliteit op de arbeidsmarkt en de werkgelegenheid. Als antwoord op deze sociale en demografische fenomenen stellen wij dat het wonen aan zich fundamenteel herdacht moet worden. Het traditionele samenwonen van een kerngezin — getrouwd koppel met kinderen — is niet langer representatief voor onze democratische samenleving en wij moeten op zoek gaan naar nieuwe woonconcepten. Nieuw betekent echter geenszins dat woonconcepten voor een veranderende maatschappij out of the blue ontwikkeld moeten worden. Binnen ons onderzoek pleiten wij dvoor een habitologie, als forum voor onderzoek. Concreet stellen wij de vraag naar het verleden, het heden en de toekomst van het meergeneratiewonen in de westerse wereld, in het bijzonder in Europa. De structuur van de bijdrage weerspiegelt het antwoord op de vraag. Eerst staan wij stil bij het verleden van het meergeneratiewonen in boerderijen en gebouwen van religieuze gemeenschappen, abdijen en kloosters. Daarna confronteren wij het woonconcept met de groeiende complexiteit van onze huidige samenleving. Dit vormt de opstap naar het laatste deel dat handelt over de toekomst van het meergeneratiewonen. Hier introduceren wij ons habitologisch en ontwerpmatig onderzoek naar het meergeneratiewonen als een waardevolle woonvorm met een toekomst in West en Noord-Europa.