Justitie en bemiddeling: een bevraging omtrent de mogelijkheden en knelpunten van gerechtelijke bemiddeling

Abstract

Aan de Universiteit Hasselt wordt momenteel, in het kader van een doctoraal onderzoek omtrent bemiddeling en de gerechtelijke organisatie, nagegaan of er zich fundamentele knelpunten voordoen die een veralgemeend gebruik van deze oplossingsmethode tot nader order verhinderen. Ondanks diverse inspanningen van de Belgische wetgever om de bemiddeling te promoten, voornamelijk in de gerechtelijke context, lijkt de verhoopte cultuuromslag ten voordele van de bemiddeling zich hier vooralsnog niet te hebben voorgedaan. Bijzondere interesse gaat uit naar het juridisch en institutioneel kader voor bemiddeling. Met het onderzoek wordt immers beoogd na te gaan welke faciliteiten het recht en de gerechtelijke organisatie aan de bemiddeling kunnen bieden en of de huidige voorzieningen in dit opzicht volstaan dan wel aangepast moeten worden. De werkwijze bij dit rechtswetenschappelijk onderzoek is “vernieuwend” in die zin dat er getracht wordt om eventuele knelpunten in de praktijk te identificeren via een raadpleging van de professionele gebruikers van de Bemiddelingswet. Het onderzoeksterrein werd hiertoe in een eerste fase geëxploreerd door middel van individuele interviews en focusgroepen 4 . Vervolgens werd in 2015 de enquête “Justitie en bemiddeling” 5 gelanceerd. Deze combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek liet toe om binnen een korte tijdspanne meer zicht te krijgen op wat er leeft in de bemiddelingspraktijk. Er werd getracht bij het onderzoek zoveel mogelijk aandacht te besteden aan voor de praktijk relevante topics. De bevindingen uit de rondvraag maken in het proefschrift het voorwerp uit van een diepgravende juridische analyse, met als ultiem doel om (voorstellen tot) juridische oplossingen voor de geïdentificeerde obstakels en knelpunten te formuleren. Deze bijdrage kan worden beschouwd als een “smaakmaker”, waarbij een eerste inzicht wordt gegeven in enkele opmerkelijke bevindingen naar aanleiding van de rondvraag. Er worden in dit opzicht ook al een aantal mogelijke denkpistes of oplossingen aangereikt, dewelke in het proefschrift uitvoerig op hun wenselijkheid en haalbaarheid onderzocht zullen worden. Geheel in de bemiddelingsgeest wordt hierbij getracht zoveel mogelijk “out of the box” te denken, los van het huidig juridisch en institutioneel kader. Het is niet de bedoeling te berusten in keuzes die in het verleden werden gemaakt en waarvan inmiddels gebleken is dat zij niet (naar behoren) werken. Ook vertrouwde zienswijzen omtrent bemiddeling en justitie worden dus in vraag gesteld, opdat vernieuwende en meer “uitdagende” denkpistes verkend kunnen worden.