Bemiddeling tijdens civiele gerechtelijke procedures: wat, waarom, hoe en waarheen?

Abstract

Deze bijdrage gaat over bemiddeling tijdens civiele gerechtelijke procedures, ook wel gerechtelijke bemiddeling genoemd. Civiele gerechtelijke procedures omvatten niet alleen procedures betreffende burgerrechtelijke aangelegenheden in de strikte zin, maar ook procedures in handelszaken en sociale zaken. Het gaat met andere woorden om alle procedures die onder de werkingssfeer van het Gerechtelijk Wetboek vallen. De focus zal worden gelegd op de verhouding tussen rechtspraak en bemiddeling eenmaal een gerechtelijke procedure is opgestart. Die verhouding wordt bekeken op inhoudelijk vlak: wat is de eigenheid van bemiddeling en rechtspraak? Waarom, wanneer en onder welke voorwaarden kiezen voor rechtspraak of bemiddeling? Zij wordt ook belicht vanuit organisatorisch oogpunt: hoe worden rechtspraak en bemiddeling praktisch op elkaar afgestemd? Hoe kan het gebruik van bemiddeling worden gestimuleerd door rechtscolleges? Bij het bespreken van de verhouding tussen rechtspraak en gerechtelijke bemiddeling kan geen abstractie worden gemaakt van een derde mogelijkheid waarover rechters beschikken om zaken af te doen: de minnelijke schikking. Zij behoort van oudsher tot de taak van de rechter. Door recente wettelijke evoluties, vooral door de invoering van de familierechtbank, is het belang van de minnelijke schikking nog toegenomen. Als de rechter voor de keuze staat om aan de partijen al of niet een bemiddeling voor te stellen, zal hij steeds voor ogen houden dat een poging tot minnelijke schikking evenzeer een mogelijk oplossingstraject is. Hij zal een doordachte keuze tussen die beide trajecten moeten maken. Vandaar dat de minnelijke schikking in deze bijdrage niet onbesproken kan blijven, ook al ligt het accent vooral op de verhouding tussen rechtspraak en gerechtelijke bemiddeling.