Loopbaan begeleiding in de praktijk

Abstract

De arbeidsmarkt is onderhevig aan grote veranderingen. Ze wordt grilliger, onduidelijker en onzekerder en de job voor het leven wordt steeds minder de regel. We maken een overgang van een traditionele naar een transitionele arbeidsmarkt. Transities hebben zich altijd voorgedaan op de arbeidsmarkt, ze doen zich echter steeds frequenter voor. Dit zorgt ervoor dat een werknemer meer keuzes moet maken gedurende zijn loopbaan terwijl hij net minder zicht krijgt op de loopbaanmogelijkheden en de arbeidsmarkt. Loopbaanbegeleiding kan de werknemer helpen bij het nemen van deze keuzes. Loopbaanbegeleiding helpt de werknemer bij het oplossen van vragen als 'wie ben ik', 'wat kan ik', 'wat zijn mijn sterktes en zwaktes', en 'wat wil ik en hoe kan ik dat bereiken.' Het begeleidingsprogramma gaat niet door volgens één vaste procedure, maar varieert van klant tot klant. Er kan echter steeds de opsplitsing gemaakt worden tussen een voortraject, het eigenlijke begeleidingstraject en het natraject. Het begeleidingstraject is meestal individueel en de duur kan gaan van enkele weken tot meerdere maanden. Om in te spelen op de evolutie naar een transitionele arbeidsmarkt vroeg toenmalig Vlaamse minister van Werkgelegenheid Renaat Landuyt aan de Koning Boudewijnstichting om een denktank op te richten over hoe loopbaandienstverlening georganiseerd zou moeten worden. Na enkele proefprojecten werd het recht van loopbaanbegeleiding op 19 december 2003 voor het eerst per decreet vastgelegd. Op 27 augustus 2004 kwam er ook een erkennings- en subsidiëringsdecreet voor loopbaanbegeleidingscentra. Dit zorgt ervoor dat de kost voor de werknemer tot maximaal 75 euro beperkt wordt. De subsidiëring zorgt ervoor dat er op dit ogenblik, bovenop de VDAB, 16 erkende Loopbaanadviescentra zijn in Vlaanderen. De meerderheid staat open voor alle werkenden, twee hiervan specialiseren zich echter in kansengroepen. Vaak wordt loopbaanbegeleiding ook gratis aangeboden. In het decreet van 27 augustus 2004 werd ook een deontologische code opgenomen waaraan elk loopbaanadviescentrum moet voldoen. Eén van deze voorwaarden is dat de loopbaanbegeleiders een degelijke vooropleiding moeten hebben. Hier staat tegenover dat er in Vlaanderen geen academische opleiding tot loopbaanadviseur bestaat, ondanks dat hier wel degelijk vraag naar bestaat. Het is dus aan te raden in de nabije toekomst een opleiding tot loopbaanadviseur te organiseren. Om een goed zicht te krijgen op wie loopbaanbegeleiding volgt, werd een profielanalyse gemaakt van de klantengegevens van VZW Keerpunt Hasselt. Wat leeftijd betreft ziet men een klokvormig verloop. Dit komt grotendeels overeen met de leeftijdssituatie op de arbeidsmarkt. Hoe dan ook verklaart dit niet alles, ouderen nemen in verhouding minder snel deel aan loopbaanbegeleiding. Opvallend is dat vrouwen sneller naar een loopbaanadviescentrum stappen dan mannen. Ook viel op dat hoe hoger een werknemer geschoold is, hoe sneller hij de stap zet naar loopbaanbegeleiding. Als we kijken naar het Vlaamse gemiddelde zien we dat 54% van de deelnemers tot de kansengroepen behoren. Uit een kwantitatief onderzoek van de evaluatiefiches die klanten bij VZW Keerpunt Hasselt kunnen invullen, blijkt dat de klanten erg positief zijn over de werking. Zo was de mediaan op de vraag: beantwoordt de inhoud van loopbaanbegeleiding aan de verwachtingen 'zeer goed'. Ook als we kijken naar de mate van het zinvol zijn van loopbaanbegeleiding was de mediaan zeer goed. De gebruikte methodiek haalde een score van 4,23 op 5, de organisatie van loopbaanbegeleiding werd zeer goed beoordeeld. De variabele die het zwakst scoorde was het gebruikte materiaal. Toch werd ook hier nog een zeer positieve score behaald. De algemene beoordeling van loopbaanbegeleiding haalde een gemiddelde van 4,29 op 5, de mediaan lag op sterk. Uit interviews met tien deelnemers van loopbaanbegeleiding bij VZW Keerpunt Hasselt bleek dat de overgang naar een transitionele arbeidsmarkt ook werd waargenomen door de werknemers op de arbeidsmarkt. Het aantal transities dat ze maakten ligt inderdaad hoger dan in een traditioneel arbeidsmarktmodel. Als motivatie voor het deelnemen aan loopbaanbegeleiding kan een onderscheid gemaakt worden tussen drie categorieën: de oriëntatiegroep, de twijfelgroep en de crisisgroep. De oriëntatiegroep vraagt zich af wat men kan en wat er leeft op de arbeidsmarkt. De twijfelgroep zit met een gevoel van ontevredenheid over de job dat voortkomt uit interne en/of externe factoren. De crisisgroep heeft schrik voor een nakende reorganisatie of vreest jobverlies. Eén van de grote pijnpunten van loopbaanbegeleiding is het gebrek aan bekendheid. De behoefte aan loopbaanbegeleiding bestaat vaak vóór men kennis heeft van het recht op loopbaanbegeleiding. Vanuit de loopbaanbegeleidingscentra of vanuit de Vlaamse overheid zouden initiatieven genomen moeten worden om de bekendheid van loopbaanbegeleiding te vergroten. Wat de kostprijs van loopbaanbegeleiding betreft, is de huidige subsidiëring voldoende. Hoe dan ook staat vast dat hoe lager de kost voor de werknemer wordt, hoe meer mensen de stap zetten naar loopbaanbegeleiding. Maar eerder dan een subsidiëring in de diepte aan te bieden, valt aan te raden om een subsidiëring in de breedte in te voeren. Zo zou loopbaanbegeleiding ook aangeboden moeten worden aan studenten. Over de behoefte aan een natraject valt geen éénduidige uitspraak te doen. Niet elke deelnemer geeft aan hier behoefte aan te hebben. Hoe dan ook wordt in de praktijk al een natraject aangeboden op vrijwillige basis van zowel de kant van de deelnemer als de kant van de loopbaanbegeleider. Er is hier dus een lacune in de twee bestaande decreten, waar nergens sprake is van een natraject. De belangrijkste meerwaarde die loopbaanbegeleiding had voor de deelnemers was een stijging van de zelfkennis, het zelfbeeld, het zelfvertrouwen en een beter zicht op de arbeidsmarkt. Vier van de tien geïnterviewden veranderde na het begeleidingstraject van werkgever, bij iedereen is de jobtevredenheid gestegen. Hoe dan ook gaven negen van de tien deelnemers aan dat loopbaanbegeleiding voor hen een meerwaarde had gecreëerd. Dit laatste kan ook teruggevonden worden in het kwantitatief onderzoek.