Primaire dwarskracht. Over Anneke Brassinga’s Verborgen tuinen

Abstract

Pint, K., (2019), 'Primaire dwarskracht. Over Anneke Brassinga's Verborgen tuinen.' Poëziekrant, jrg. 43, nr. 5, pp. 50-51. (definitieve auteursversie) Verborgen tuinen, de nieuwste bundel van ANNEKE BRASSINGA laat zich lezen als een verre erfgenaam van het genre van het hofdicht: een gedicht als een wandeling door een tuin, maar ook als een passionele bezinning op de sterfelijkheid en de vergankelijkheid die inherent is aan de beschreven natuur. Constantijn Huygens verbeeldde zich in Hofwijck (1651) hoe zijn tuin er zou uitzien na zijn dood, en probeerde die tuin in woorden te vereeuwigen. Jacob Cats, in Ouderdom en buyten-leven, op Sorghvliet (1655) moraliseert over 'hoe een out man sijn leven behoort lief te hebben, te weten: als een kreupel sijn krucken doet'. Het symbool van de tuin heeft uiteraard ook een sterk bijbelse lading, meer bepaald de tuin van Eden waaruit de mens na de zondeval werd verdreven. In Verborgen tuinen keert Brassinga dit verhaal om: 'Maar de tuin bloeit voort, verborgen/plek in ons waar een god zich toegang verbood': hier staat de tuin voor de innerlijke ervaring die enkel ons toebehoort en voor niemand anders-zelfs niet voor een god-toegankelijk is: 'er is totter dood geen ander ik, om te zijn'. Niettemin wordt deze ontoegankelijke tuin van het 'ik' ingepalmd door de vele stemmen van anderen. Brassinga's bundel is dan ook expliciet intertekstueel. In de 'Aantekeningen' achteraan wordt een resem auteurs genoemd als 'invloeden, citaten, sporen'. Maar Brassinga's bloemlezing gaat woekeren, en de citaten passen zich aan: in een gedicht voor Jacq Vogelaar verandert Kafka's 'een boek moet de bijl zijn voor de bevroren zee in ons' in de 'glazen zwaantjes van jouw woorden' die blijven vliegen boven 'de verre, peinzende,/hardnekkig onbevroren zee in ons.' En de bekende openingsregel van Gorters Mei wordt bij Brassinga: 'in gassen die ons gaan