Hoe de meest geschikte maatregelen voor een bepaald verkeersveiligheidsprobleem selecteren?: Aanreiking van een methodiek.

Abstract

Eens de beslissing genomen is om een bepaald probleem aan te pakken, kan men vaak kiezen uit verschillende mogelijke maatregelen om het probleem aan te pakken. Het voorliggend rapport biedt een methodiek die kan gebruikt worden om hierin de juiste keuze te maken. Het rapport bestaat uit twee delen. Ten eerste wordt beschreven hoe geanalyseerd kan worden in welke mate verkeersveiligheidsproblemen zich lenen tot een behandeling. Om dit te analyseren kunnen twee dimensies tegen elkaar worden afgezet: de omvang van het probleem en de publieke ondersteuning om iets aan het probleem te doen (Elvik, 2008). De omvang van het probleem wordt uitgedrukt in het populatie attributieve risico (PAR), wat kan gedefinieerd worden als de maat voor hoeveelheid gezondheidsverlies in een populatie, die toe te schrijven is aan een risicofactor (Elvik, 2008). De omvang van het probleem dient afgezet te worden tegen de publieke ondersteuning om iets aan het probleem te doen. Om de publieke ondersteuning te kwantificeren kan gebruik gemaakt worden van schriftelijke vragenlijsten, onderzoeken via telefoon, discussiegroepen, experimentele sessies, enzovoort. Een toepassing van deze methodiek op drie belangrijke verkeersproblemen (overdreven snelheid, rijden onder invloed van alcohol en het niet dragen van de autogordel) toont aan dat overdreven snelheid leidt tot het hoogste aantal dodelijke ongevallen, maar dat daartegenover de publieke ondersteuning om iets aan het probleem te doen het laagst is. De publieke ondersteuning om het probleem van rijden onder invloed van alcohol aan te pakken is duidelijk het hoogst, terwijl de omvang van het probleem de helft zo laag ligt als bij overdreven snelheid, maar wel duidelijk hoger ligt dan bij het niet dragen van de autogordel. Eens de beslissing genomen is om een bepaald verkeersveiligheidsprobleem aan te pakken, dient de meest geschikte maatregel gekozen te worden. De selectie van de meest geschikte maatregel is niet altijd een gemakkelijke taak. Daarom wordt in het tweede deel dieper ingegaan op een methodiek die kan gebruikt worden om de meest geschikte maatregel voor een bepaald probleem te kiezen. Hierbij dienen drie dimensies in rekening genomen te worden: 1) Effectiviteit van de maatregel; 2) Publieke ondersteuning voor het invoeren van de maatregel; 3) Kosten van de maatregel (Elvik, 2008). Een analyse en afweging van deze drie factoren kan beleidsmakers helpen een objectieve en gefundeerde keuze te maken voor de meest belovende maatregel. In deze afweging kan gebruik gemaakt worden van het analytisch hiërarchisch proces. Bij het gebruik van deze methodiek worden drie stappen doorlopen. In een eerste stap krijgt elke dimensie (i.e. effectiviteit, publieke ondersteuning en kosten) een gewicht, dat het belang van elk van de dimensies ten opzichte van de andere dimensies weergeeft. De beleidsmaker dient hierbij, op basis van een maatschappelijke of politieke discussie, te beslissen welk gewicht gegeven wordt aan elke dimensie. In een tweede stap wordt nagegaan hoe de verschillende alternatieve maatregelen scoren op elk van de drie dimensies. Om hier een zicht op te krijgen kan een eigen onderzoek uitgevoerd worden, of kan de beschikbare literatuur doorzocht worden. Vervolgens dienen de maatregelen per dimensie paarsgewijs vergeleken te worden. Dit moet uiteindelijk leiden naar een rangschikking van maatregelen, waarbij de maatregel met de hoogste effectiviteit, de hoogste publieke ondersteuning en de laagste kosten, de hoogste score krijgt. In een derde stap worden de resultaten van stap 1 en 2 gecombineerd. Dit betekent dat de score per maatregel per dimensie vermenigvuldigd wordt met het gewicht dat aan elk van die dimensies gegeven is. De verkeersveiligheidsmaatregel met de hoogste score in een bepaald scenario is de beste maatregel in dat specifieke scenario. In dit rapport werd, vooral ter illustratie van de gehanteerde methodiek, een eerste toepassing uitgevoerd op de meest courant toegepaste maatregelen in Vlaanderen en maatregelen die naar verwachting meer en meer aan belang zullen winnen in de toekomst.