Exploring Emotional Dissonance in Family Firm Top Management Teams

Abstract

Het emotionele aspect van het werkleven krijgt meer en meer aandacht. In de literatuur spreekt men zelfs van een “affectieve revolutie”. Waar organisaties vroeger als puur rationele entiteiten werden beschouwd, ziet men nu in dat iemands werkervaring vanzelf gepaard gaat met een heel aantal emoties. Een belangrijke bevinding hierrond is dat individuen deze emoties die ze ervaren niet altijd uitdrukken. Integendeel, vaak gaat iemand de emoties die hij/zij vanbinnen voelt verbergen, om in plaats daarvan emoties uit te drukken die als meer gepast worden beschouwd binnen de werkcontext. Dit verbergen of faken van emoties leidt tot ‘emotionele dissonantie’, het fenomeen dat verwijst naar de discrepantie tussen de emoties die een individu intern ervaart, en de emoties die naar de buitenwereld uitgedrukt worden. Emotionele dissonantie gaat gepaard met een heel aantal negatieve gevolgen. Zo leidt het bijvoorbeeld tot emotionele uitputting, minder job tevredenheid en een verhoogd verzuim. Hoewel het topic van emotionele dissonantie reeds grondig bestudeerd werd in algemene literatuur rond organisaties, is er één specifiek type organisatie dat hierbij genegeerd wordt: het familiebedrijf. Nochtans spelen emoties een extra grote rol in dit type bedrijf, gezien de overlap tussen het bedrijf en de familie en het feit dat emoties heen en weer vloeien tussen deze twee systemen: emoties ontstaan in de familie beïnvloeden het bedrijf en omgekeerd. Daarnaast voelen leden van een familiebedrijf vaak een grote mate van emotioneel eigenaarschap ten opzichte van het bedrijf, wat een breed gamma aan emoties, gaande van trots en geluk tot angst en jaloezie, met zich meebrengt. Deze emoties kunnen echter niet altijd getoond worden. Er zijn namelijk, zowel in de familie als in het bedrijf, normen rond welke emoties al dan niet mogen of kunnen uitgedrukt worden. Hoewel er in de literatuur wordt vermoed dat emotionele dissonantie daarom meer voorkomt in familiebedrijven dan in niet-familiebedrijven, zijn er, verrassend genoeg, nog geen diepgaande bevindingen rond emotionele dissonantie in dit bijzonder type organisatie. Het algemene doel van dit doctoraat is daarom om empirisch onderbouwde inzichten te verwerven rond het topic van emotionele dissonantie in de unieke context van familiebedrijven. Concreet bestuderen we de mogelijke familiebedrijf specifieke oorzaken en gevolgen van emotionele dissonantie, alsook potentiële verklarende mechanismen en contextfactoren die een rol zouden kunnen spelen. De specifieke focus ligt bij de topmanagementteams van deze familiebedrijven. Hieronder verstaan we de CEO en de managers die rechtstreeks aan de CEO rapporteren. Topmanagementteams zijn de belangrijkste beslissingsentiteiten van elke organisatie en hun leden dragen daardoor een grote verantwoordelijkheid. De emotionele dynamieken binnen deze teams zullen de werking van het bedrijf dus ook grondig beïnvloeden. Het topic van emotionele dissonantie in familiale topmanagementteams wordt ontrafeld aan de hand van drie verschillende studies. Voor deze drie studies werd er telkens gebruik gemaakt van een kwantitatieve dataset die verzameld werd bij gehele topmanagementteams van Belgische familiebedrijven. Deze dataset en de procedure die hiertoe geleid heeft, wordt in hoofdstuk 2 uitgebreid omschreven. In de eerste studie, die in hoofdstuk 3 beschreven wordt, focussen we op besluitvormingskwaliteit in familiale topmanagementteams, een belangrijke uitkomstmaatstaf om de prestaties van topmanagementteams weer te geven. Meer specifiek bestuderen we de invloed van ‘familiness’ op deze maatstaf. ‘Familiness’ geeft aan “hoe familiaal een familiebedrijf is” en is wat familiebedrijven onderscheidt van niet-familiebedrijven. De impact van dit construct op besluitvorming blijft tot op heden onduidelijk en wordt in deze studie onderzocht aan de hand van twee affectieve fenomenen die mogelijk als verklarende mechanismen kunnen optreden. Enerzijds wordt er gekeken naar de rol van emotionele dissonantie, anderzijds wordt ook de perceptie over de mate waarin een teamlid zich gesteund voelt door de andere teamleden mee in rekening gebracht. Daarnaast wordt er ook gekeken naar de rol van de mate van relationele conflicten binnen het team. De belangrijkste bevindingen van deze studie zijn, ten eerste, dat de mate van ‘familiness’ een gunstig effect heeft op de besluitvormingskwaliteit van een familiaal topmanagementteam, en dat deze relatie verklaard wordt door de perceptie over de mate waarin men gesteund wordt door de andere teamleden. Daarnaast blijkt een hoge mate van ‘familiness’ ook te zorgen voor minder emotionele dissonantie binnen het team. Waar de eerste studie emotionele dissonantie mee opnam als verklarend mechanisme, wordt er in de tweede studie, die in hoofdstuk 4 kan worden teruggevonden, verder ingezoomd op dit fenomeen. In deze studie wordt de impact van emotionele dissonantie op de emotionele betrokkenheid die familiale topmanagementteamleden voelen ten opzichte van het familiebedrijf onderzocht. Een hoge mate van emotionele betrokkenheid zorgt voor minder absenteïsme, een lagere intentie om het bedrijf te verlaten, betere prestaties en een beter welzijn, en is daarom zeer wenselijk voor een familiebedrijf. In het bijzonder wordt er in deze studie gekeken naar de rol van de CEO hierin, door te focussen op de emotionele dissonantie ervaren in interacties met de CEO. Daarnaast wordt er onderzocht of de tevredenheid met de CEO optreedt als verklarend mechanisme in deze relatie en wordt er ook gekeken naar de eigendomsmacht die de CEO heeft. Uit de resultaten van dit hoofdstuk blijkt dat een hoge mate van emotionele dissonantie ervaren tijdens interacties met de CEO een ongunstig effect heeft op emotionele betrokkenheid, en dat deze relatie inderdaad verklaard wordt door de lagere tevredenheid met de CEO. Daarnaast blijkt, zoals vooropgesteld, de mate van eigendomsmacht van de CEO een belangrijke contextfactor te zijn. Ook de derde studie, die in hoofdstuk 5 van deze doctoraatsthesis kan worden teruggevonden, kijkt naar een mogelijk gevolg van emotionele dissonantie in familiale topmanagementteams. Specifiek wordt er gekeken naar de invloed van emotionele dissonantie op de mate waarin leden van het topmanagementteam dezelfde waarden en doelen nastreven. Grote verscheidenheid in de waarden en doelen die nagestreefd worden beïnvloeden de werking van het team immers op een negatieve manier. Daarenboven wordt er gekeken of de kwaliteit van de relaties binnen het team hierbij als verklarend mechanisme kan dienen. Uit de resultaten blijkt dat een hoge graad van emotionele dissonantie leidt tot het nastreven van verschillende doelen en waarden door het feit dat het een negatieve impact heeft op de relaties tussen de teamleden onderling. Tot slot wordt er in het zesde hoofdstuk van dit doctoraat stilgestaan bij de belangrijkste algemene theoretische contributies van de drie studies. Ook worden er een aantal aanbevelingen voor de praktijk gegeven.