Critical Atlassing: A Dialectical Design Approach to Mapping and Dialogues in Flemish Low-Density Residential Contexts

Abstract

This PhD research explores ‘atlassing’ as a dialectical design and planning practice that aims to challenge the critical interplay between mapping and dialoguing in low-density residential contexts. By explicitly incorporating the complex relationships between scales, perspectives, time and everyday practices, atlassing aims to support and steer critical debate. By mapping and discussing the contradictions and diversity that emerges throughout this process, atlassing facilitate a dynamic design scene to negotiate alternative ways of understanding, discussing and designing in this context. The approach is particularly relevant to the context of Flemish low-density residential environments; a context in need of a balanced approach that considers both opportunities and problems to its condition. But also a context that is confronted with a range of social and environmental challenges and competing ideas among planners, citizens and local authorities on how to tackle these. Hence, there is a need for participatory planning processes that sets up design dialogues among them to engage with the full complexity of these living contexts. This PhD presents an participatory action research setting up an atlassing process in two Flemish residential neighbourhoods between 2015 and 2019: the Blauwe wijk in Heusden-Zolder and Oud-Waterschei in Genk. This resulted in 3 main PhD products being an atlas of each neighbourhood documenting the atlassing process and a textual part which frames the approach and discusses practical insights. The two atlassing processes engage with dialogues about collective spaces. This led to rethinking and redefining collective spaces specific to this context. Chapter one of this PhD proposes a specific terminology to reveal their design potential. Chapter two explores the capacity of atlassing to facilitate an adaptive approach anticipating ongoing dialogues and dealing with competing concerns. Chapter three enquires how the particular dialectical approach of atlassing builds awareness about ethical concerns and integrates ways of negotiating accountability, morality and authorship of the design dialogues. To address both political and ethical concerns related to atlassing, this PhD research seeks answers in the careful design of atlas and mapping techniques such as structuring, composing, selecting, montages, labelling and referencing in correspondence to design dialogues. It demonstrates reflexive consideration of these techniques as an intensive but powerful means to deal with opposition and contradictions among perspectives and interpretations during the process. Accordingly, hidden complexity and relationships become visible and evoke alternative (less biased) ways of looking and understanding low-density residential contexts. Assigning specific critical agency to altas and mapping techniques, this PhD stretches the (critical) meaning of an atlas as a process-maker steered by dialogues between people, maps and dialectics proper to its specific context.

Dit doctoraal onderzoek verkent ‘atlassing’ (het maken van een atlas) als een dialectische ontwerp- en planningspraktijk die kritische wisselwerking tussen mapping en dialogeren beoogt in verkavelingscontext. Door expliciet complexe relaties tussen schalen, perspectieven, tijd en alledaagse praktijken te integreren, wil ‘atlassing’ kritisch debat ondersteunen en sturen. Door tegenstrijdigheden en diversiteit die tijdens dit proces naar voren komen in kaart te brengen en te bespreken, faciliteert atlassing een dynamische ontwerpscène om te onderhandelen over alternatieve manieren om deze context te begrijpen, te bespreken en te ontwerpen. Deze benadering is vooral relevant in de Vlaamse verkaveling; een context die behoefte heeft aan een evenwichtige benadering die zowel kansen als problemen in overweging neemt. Maar ook een context die wordt geconfronteerd met een reeks sociale en ecologische uitdagingen en concurrerende ideeën van planners, burgers en lokale autoriteiten over hoe deze aan te pakken. Daarom is er behoefte aan participatieve planningsprocessen die dialogen op zet om aandacht te schenken aan de volle complexiteit verbonden aan deze wooncontext. Dit doctoraat presenteert een participatief actieonderzoek dat tussen 2015 en 2019 een atlassing proces opzette in twee Vlaamse verkavelingen: de Blauwe wijk in Heusden-Zolder en Oud-Waterschei in Genk. Dit resulteerde in 3 PhD-producten: een atlas van elke verkaveling die het proces documenteert en een tekstueel volume dat de aanpak kadert en praktische inzichten bespreekt. De twee atlassing processen gaan in op ontwerpdialogen over collectieve ruimtes. Dit leidde tot het onder de aandacht brengen en herdefiniëren van collectieve ruimtes die specifiek zijn voor deze context. Hoofdstuk één van dit doctoraat stelt een specifieke terminologie voor om hun ontwerppotentieel te onthullen. Hoofdstuk twee onderzoekt het vermogen van atlassing om een adaptieve benadering te faciliteren die anticipeert op lopende dialogen en helpt om te gaan met tegenstrijdige bezorgdheden. Hoofdstuk drie onderzoekt hoe de specifieke dialectische benadering van atlassing bewustzijn over ethische kwesties vergroot en manieren integreert om te onderhandelen over verantwoordelijkheden, moraliteit en auteurschap in de ontwerpdialogen. Om zowel politieke als ethische kwesties met betrekking tot atlassing aan te pakken, zoekt dit doctoraal onderzoek naar antwoorden in het zorgvuldige ontwerp van atlas en mapping technieken zoals structureren, samenstellen, selecteren, monteren, labelen, afgestemd op het verloop van de ontwerpdialogen. Het toont een reflexieve benadering van deze technieken als een intensief maar krachtige manier om tijdens het proces met oppositie en tegenstrijdigheden tussen verschillende perspectieven en interpretaties om te gaan. Zodanig legt het verborgen complexiteit en relaties bloot die alternatieve (minder bevooroordeelde) manieren oproepen om de Vlaamse verkaveling te bekijken, te begrijpen en te plannen. Door specifieke kritische kenmerken toe te kennen aan de atlas en mapping technieken, verbreedt dit doctoraat de (kritische) betekenis van een atlas als een proces-maker gestuurd door dialogen tussen mensen, kaarten en dialectieken eigen aan zijn specifieke context.