Het fiscale toezicht van grote ondernemingen: controle is goed, vertrouwen is beter? Een verkenning van de concepten tax risk management en assurance in de Belgische fiscaliteit

Abstract

De wijze waarop het fiscale toezicht dient te worden georganiseerd vormt reeds jaar en dag het voorwerp van discussie. Vanuit historisch perspectief is de fiscale controle van belastingplichtigen gericht op de opsporing van overtredingen en het bestraffen van de overtreders. Sinds het begin van de jaren 2000 zetten belastingadministraties zich wereldwijd echter in op alternatieve methoden om de fiscale regelnaleving door belastingplichtigen te vergroten. Één van deze initiatieven bestaat erin de klassieke, antagonistische verhouding te verlaten en een beroep te doen op de medewerking van de belastingplichtige, en wel op basis van wederzijds vertrouwen. Ook in België introduceerde de Administratie GO deze werkwijze in 2018 door middel van het Co-operative Tax Compliance Programme ( CTCP ). Het CTCP staat voor een samenwerking op basis van gerechtvaardigd vertrouwen, transparantie en snellere rechtszekerheid met het stellige oogmerk de compliance van grote ondernemingen te verbeteren. Deze bijdrage onderzoekt op welke wijze dit “vertrouwen” van de fiscale administratie in belastingplichtigen in de praktijk kan leiden tot een aanpassing in het fiscale toezicht. Daarbij wordt in de eerste plaats aandacht geschonken aan de evoluties op het vlak van interne controle en risicobeheersing die aanleiding hebben gegeven tot deze nieuwe manier van werken. Verder wordt onderzocht hoe deze in beginsel niet-fiscale ontwikkelingen ook binnen de context van belastingen van nut kunnen zijn. Concreet geeft dit immers aanleiding tot een zogenaamd Tax Control Framework ( TCF ), hetgeen kan worden omschreven als een amalgaam van processen en interne beheersmaatregelen (of controls ) die tot doel hebben fiscale risico's van de onderneming te identificeren en te beheersen. Dit TCF kan fungeren als proxy voor het gerechtvaardigd vertrouwen van de fiscale administratie in de belastingplichtige, op basis waarvan een “verbeterde” relatie tussen beide partijen kan worden gebaseerd. Dat deze werkwijze reeds internationaal is verspreid wordt in deze bijdrage duidelijk gemaakt aan de hand van een rechtsvergelijkend analyse. In het bijzonder worden de ervaringen van de Nederlandse belastingdienst en de Britse HMRC onder het vergrootglas geplaatst. Daarnaast wordt eveneens op bondige wijze ingegaan op de internationale variant, het zogenaamde International Compliance Assurance Programme . Ten slotte gaat deze bijdrage in op de mogelijke gevolgen van de concepten tax risk management en assurance voor de Belgische fiscale adviespraktijk.