Vormen van leven. Het autobiografisch motief bij Clarice Lispector en Aby Warburg

Abstract

Dit artikel onderzoekt de relatie tussen het (auto)biografisch narratief en het oeuvre bij de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector en de Duitse kunsthistoricus Aby Warburg en hoe de psychoanalyse in dit geval als 'hermeneutische hulpwetenschap' kan functioneren. Het 'motief' kan hierbij begrepen worden als een narratief instrument om vorm te geven aan het overweldigende, als abject ervaren reële. De intrusie van het traumatiserende niet-tekstuele in de artistieke en theoretische verbeelding van het oeuvre wordt via de herhaling, de herneming en de verschuiving van het motief zowel op een afstand gehouden als uitgedrukt. Het motief laat ook toe het autobiografische relaas, het oeuvre en de bredere culturele context met elkaar in relatie te brengen.