Burgerparticipatie en het decreet lokaal bestuur. Een gelegenheid om menselijke kwaliteiten in verbinding te brengen met de publieke zaak?

Abstract

Hoofdstuk 10. Burgerparticipatie en het Decreet lokaal bestuur. Een gelegenheid om menselijke kwaliteiten in verbinding te brengen met de publieke zaak? Eric Lancksweerdt 1. Inleiding 547 Titel 6 van het Decreet lokaal bestuur is gewijd aan de participatie van de burger. In vergelijking met het Gemeente-en het OCMW-decreet gaat het om een vereenvoudigde regeling die de bestaande participatie-instrumenten in een afgeslankte vorm herneemt. De meest opvallende vernieuwingen zijn dat de lokale besturen een participatiereglement moeten opstellen en dat artikel 194 van het Gemeentedecreet, dat aan burgers de mogelijkheid biedt om namens de gemeente een rechtsvordering in te stellen, wordt opgeheven. Die opheffing van artikel 194 van het Gemeentedecreet werd evenwel vernietigd door het Grondwettelijk Hof. 1 De decreetgever heeft bewust gekozen voor deregulering en minder detaillistische regelingen. 2 Door het uittekenen van een kaderregeling heeft hij de autonomie van de lokale besturen inzake burgerparticipatie willen versterken en hen toelaten een eigen beleid te voeren omtrent participatierechten. 3 Tijdens de bespreking in de bevoegde parlementaire commissie werd er al bij al weinig aandacht besteed aan het topic burgerparticipatie. De kritiek van een aantal parlementsleden was dat het Decreet lokaal bestuur hieromtrent te weinig innovatief en creatief is. 4 De bevoegde minister was daarentegen van oordeel dat het Decreet lokaal bestuur bol staat van de initiatieven die ten aanzien van burgers kunnen worden genomen. 5 Hoe dan ook, uit de nieuwe regeling en de parlementaire bespreking ervan blijkt dat de decreetgever aan de lokale besturen veel armslag heeft willen verlenen om een eigen participatiebeleid uit te tekenen. Voor hen ligt de uitdaging er in de vrijheid waarover zij beschikken zo goed mogelijk aan te wenden. Een cruciale vraag is dan ook: hoe kan de participatieregeling van het Decreet lokaal bestuur optimaal worden ingezet? 548 De bovenstaande vraag kan door elk lokaal bestuur en zelfs door elke persoon op heel uiteenlopende manieren worden beantwoord, afhankelijk van de lokale situatie en de eigen voorkeur. In deze bijdrage wordt bij het zoeken naar een antwoord vertrokken van het uitgangspunt dat het er op aan komt menselijke kwaliteiten in verbinding te brengen met de publieke zaak. Dat is de rode draad. Bij menselijke kwaliteiten kan worden gedacht aan eigenschappen als gezond verstand, altruïsme, empathie, creativiteit, liefde, dienstbaarheid, fairness, samenwerking, integriteit, luisterbereidheid, respect, moed, zorgvuldigheid, en nog vele andere. De onderliggende gedachte hierbij is dat de kwaliteit van de lokale democratie in zeer ruime mate afhangt van het aanspreken en ontwikkelen van de menselijke kwaliteiten van diegenen die de lokale politieke gemeenschap vormen. Dit idee is, althans wat het principe betreft dat het innerlijk van de mens onlosmakelijk verbonden is-en dient te zijn-met zijn uiterlijke leefwereld, alles behalve nieuw. MONCONDUIT onderstreept dat al van in de oudheid een dergelijke overtuiging leeft. Wie iets in de wereld wil veranderen moet ermee beginnen om zelf te veranderen. Het private heeft een invloed op het publieke. 6 Vanuit een dergelijke invalshoek komt het er dan op aan het participatiebeleid en de ingezette participatiemethoden zo uit te werken dat de menselijke kwaliteiten van de lokale bevolking ten goede kunnen komen aan de publieke zaak, zonder dat daarbij abstractie dient te worden gemaakt van de eigen voorkeuren en belangen van de betrokkenen. Meer zelfs: participatie kan zo worden opgevat dat zij goede omstandigheden biedt om menselijke kwaliteiten te ontwikkelen. En ook dat kan dan weer ten goede komen aan de publieke zaak. Zoals verder nog zal worden uiteengezet biedt participatie die geïnspireerd is door de filosofie van de bemiddeling aantrekkelijke perspectieven op dit vlak. Uiteraard kent de gekozen insteek net als elke andere insteek haar beperkingen. In deze bijdrage van relatief beperkte omvang konden echter niet alle mogelijke benaderingen van lokale burgerparticipatie ten tonele worden gevoerd. 549 Lokale besturen hoefden niet te wachten op het Decreet lokaal bestuur om een participatiebeleid uit te werken of bij te stellen, maar dit decreet biedt wel een goede gelegenheid om dat te doen. Niet alleen zijn lokale besturen nu verplicht om 1 GwH nr. 129/2019, 10 oktober 2019. 2 MvT bij ontwerp van Ddecreet over het lokaal bestuur, Parl.St. Vl.Parl. 2017-18, nr. 1353/1, 3 en 6. 3 MvT bij ontwerp van Ddecreet over het lokaal bestuur, Parl.St. Vl.Parl. 2017-18, nr. 1353/1, 125. 4 Commissieverslag, Parl.St. Vl.Parl. 2017-18, nr. 1353/7, 21, 23 en 48. 5 Commissieverslag, Parl.St. Vl.Parl. 2017-18, nr. 1353/7, 48. 6 F. MONCONDUIT, Devenir citoyen. Essai de philosophie politique, Brussel, Bruylant, 2006, 8, 86 en 101.