Watervalsysteem en meritocratie: een kritische analyse van krantenartikelen in de periode 1970-2022

Abstract

In dit onderzoek staat de vraag ‘Hoe heeft de meritocratische ideologie invloed gehad op het huidige watervalsysteem om het onderwijs vorm te geven?’ centraal. Al decennialang heeft het onderwijs van Vlaanderen te kampen met een categoraal systeem dat bekend staat als “het watervalsysteem”. Dit watervalsysteem beperkt de kansen voor sociale mobiliteit. Zo is op te merken dat in de meeste scholen van het beroeps-, technisch- en buitengewoon onderwijs merendeel kinderen uit gezinnen met een laag socio-economisch profiel of met een migratiegeschiedenis oververtegenwoordigd zijn. Het watervalsysteem zou in theorie kinderen rangschikken op basis van talenten en zorgen voor meer inclusiviteit. Elk kind zou zichzelf kunnen uiten volgens zijn talent(en), maar de realiteit blijkt niet zo te zijn. Het watervalsysteem is niet inclusief en vergroot de kloof in het onderwijs alleen maar. Er zijn bepaalde ideologieën in het onderwijssysteem die het watervalsysteem versterken en veranderingen moeilijk, of zelfs onmogelijk maken. Meritocratie zou de efficiëntste en rationeelste manier zijn om talenten van individuen op elkaar af te stemmen, klopt deze meritocratische ideologie in het Vlaamse onderwijs? Of is de meritocratie in het onderwijs eerder een ideologie die de leerlingen ervan overtuigt dat hun sociale positie verdiend is? Kan het onderwijs de sleutelrol spelen in de meritocratische ideologie en de individuele inspanningen van leerlingen?