Het Instrumentendecreet en het Decreet Woonreservegebieden: een (kritische) reflectie

Abstract

Doctoraal onderzoeker administratief recht Universiteit Hasselt, FWO-project InnoFINS Laura Th ewis Advocaat bij LAND Advocaten Loth Van der Auwermeulen Doctoraal onderzoeker administratief recht Universiteit Hasselt I. Inleiding 1. Vlaanderen vormt een klein en dichtbevolkt gebied waarin verschillende functies en bestemmingen met elkaar (moeten) worden verzoend. Al sinds 2017 is er een grotere aandacht ont-staan voor duurzaamheid en het beschermen van de open ruimte. 1 We kunnen het Vlaamse grondgebied immers niet gewoon blijven volbouwen en, waar mogelijk, voorzien van onze karakteristieke lintbebouwing. Volgens het ruimterap-port Vlaanderen 2021 neemt het dagelijkse ruimtebeslag toe met ongeveer 5,1 ha per dag. 2 Wetende dat reeds één derde van ons landsdeel is ingenomen onder de vorm van ruimtebeslag, is dit aanzienlijk. Zeker in vergelijking met het gemiddelde ruimtebeslag in Europa, dat slechts 5% bedraagt. 3 Er is dus een ommezwaai nodig om de 12 voetbalvelden aan open ruimte die dagelijks in Vlaanderen verdwijnen, te vrijwaren. 4 Dit heeft geleid tot het idee van een 'betonstop', die later werd om-gedoopt tot de vandaag gekende 'bouwshift '. 5 Deze bouwshift 1 DEPARTEMENT RUIMTE VLAANDEREN, Witboek Beleids-plan Ruimte Vlaanderen, 2017, 52. 2 DEPARTEMENT OMGEVING, Ruimterapport Vlaanderen 2021, 30. 3 TASKFORCE BOUWSHIFT, Deel 1. Beleidsadvies Taskforce Bouwshift , 2021, 5. 4 De Standaard, "12 voetbalvelden open ruimte weg, elke dag op-nieuw" (26 oktober 2019), www.standaard.be/cnt/ dmf20191025_04685072. 5 Beleidsnota Omgeving, Parl.St. Vl.Parl. 2019-20, nr. 135/1, 26; J. Bouckaert en H. Duschauchoit, "Juridische aspecten van de waardebepaling van onroerende goederen in het licht van de bouwshift " in R. Palmans, W. Verrijdt en J. Ghysels, Klimaat-regelen en vergoedingsmodaliteiten, Antwerpen, Boom Juridisch, 2023, 222. heeft tot doel het bijkomende ruimtebeslag te beperken tot drie hectare per dag tegen 2025 en tot nul te reduceren tegen 2040. 6 2. Het heeft wat voeten in de aarde gehad maar vandaag zijn er dan toch twee wetgevende initiatieven in het kader van deze bouwshift defi nitief aangenomen: het Instrumentendecreet en een decreet rond de woonreservegebieden (hierna: Decreet Woonreservegebieden). Dit is dus het perfecte moment om deze decretale initiatieven een eerste keer algemeen te bespre-ken en erover te refl ecteren. 3. Deze bijdrage is als volgt opgebouwd: na een bespreking van de grote inhoudelijke lijnen van het Instrumentendecreet en het Decreet Woonreservegebieden onderwerpen we deze twee decreten aan een (kritische) refl ectie. Deze refl ectie gebeurt vanuit drie invalshoeken: een praktijkgerichte blik, de evolutie naar een duurzame en circulaire samenleving en een analyse vanuit het perspectief van de lokale autonomie. II. De goedgekeurde wettelijke kaders 4. Op 24 mei 2023 keurde het Vlaams Parlement het decreet betreff ende het realisatiegerichte instrumentarium, of kort-weg het Instrumentendecreet, en het Decreet Woonreservege-bieden goed. 7 Beide decreten vormden de afgelopen vier jaar 6 DEPARTEMENT OMGEVING, Strategische visie beleidsplan Ruimte Vlaanderen (geïllustreerde versie), 2018, 36. 7 Tekst aangenomen door de parlementaire vergadering van het ontwerp van decreet betreff ende het realisatiegerichte instru-mentarium, Parl.St. Vl.Parl. 2022-23, stuk 194, nr. 18; Tekst aan-genomen door de plenaire vergadering van het voorstel van de-creet tot wijziging van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening van 15 mei 2009 wat de woonreservegebieden betreft , Parl.St. Vl.Parl. 2022-23, stuk 577, nr. 12. this Jurisquare copy is licenced to Universiteit Hasselt