Naar een diversifiëring van de privaatrechtelijke sancties in het anti-discriminatierecht

Abstract

1. Inleiding-Hoewel de terminologie verschilt, geven alle Europese richtlijnen inzake discri-minatie uitdrukking aan het principe dat het non-discriminatiebeginsel binnen het toepassings-gebied van de richtlijnen in het nationale recht afdwingbaar moet zijn. Zo vereist punt 35 van de preambule van de Richtlijn 2006/54/EC dat de Lidstaten voor inbreuken op de uit deze richt-lijn voortvloeiende verplichtingen "doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties" vast-stellen, terwijl in dezelfde richtlijn artikel 18 gewaagt van een recht op "compensatie of repa-ratie" en artikel 25 de notie "sancties" introduceert. In Richtlijn 2004/113/EC verwijst artikel 8, lid 2 naar "compensatie en reparatie" en artikel 14 naar "sancties" die "doeltreffend, evenre-dig en afschrikkend" zijn. Deze voorwaarde wordt ook gesteld voor de "sancties" vereist in artikel 15 Richtlijn 2000/43/EC en artikel 17 Richtlijn 2000/78/EC, die volgens deze bepalingen "ook het betalen van schadevergoeding aan het slachtoffer kunnen omvatten". Deze uiteenlopende terminologie duidt op verschillende invalshoeken om de afdwin-ging van het non-discriminatiebeginsel veilig te stellen. 1 De overkoepelende betrachting van dit sanctiearsenaal is om de bescherming van de privébelangen van het slachtoffer te combine-ren met een ruimere maatschappelijke doelstelling, die gelegen is in bestraffing en ontmoedi-ging. 2 Zo kan onder meer een onderscheid gemaakt worden tussen burgerrechtelijke, strafrech-telijke en administratieve sancties; slachtoffergerichte, dadergerichte en algemene maatregelen gericht op een meer maatschappelijke impact; maatregelen op individueel/micro niveau en maatregelen op collectief/macro niveau; strafrechtelijke en niet-punitieve sancties; en 1 Wat de terminologie betreft, hanteert deze bijdrage systematisch de notie 'sancties'. Voor privaatrechtelijke remedies mag deze notie op het eerste gezicht misschien verbazen, aangezien aan privaatrechtelijke remedies in principe geen punitief karakter toekomt. Toch is deze notie ruim op te vatten en verwijst dit niet noodzakelijk naar maatregelen of remedies met een punitieve functie. Het omvat ook maatregelen of remedies zonder punitief karakter, zoals schadevergoeding. Deze terminologische keuze sluit aan bij Boek 5 BW, dat alle privaatrechtelijke remedies wegens niet-nakoming en aansprakelijkheid samenbrengt onder de noemer 'sancties'. Deze terminologie, en in het bijzonder het verschil tussen 'sancties' en 'remedies', heeft in het privaatrecht al vele pennen beroerd, voornamelijk in de Franse doctrine. Zie hierover o.m. TH. GENICON, "Notions nouvelles et notions abandonnées, réflexion sur une révolution des mots", RDC 2015, afl. 3, 625, nr. 4; M. MEKKI, "Le juge et les remèdes à l'inexécution du contrat", RDC 2016, afl. 2, 400, nr. 113f6; Y.-M. LAITHIER, Etude comparative des sanctions de l'inexécution du contrat, Parijs, LGDJ, 2007, 11, nr. 4; C. SIGNAT, Le pouvoir discrétionnaire du juge et l'inexécution du contrat, Parijs, LGDJ, 2018, nrs. 233-252. 2 De regels waren aanvankelijk ontworpen om vooral een bestraffend doel te dienen, maar zijn naderhand geëvolueerd, zie E. MUIR, EU Equality Law. The First Fundamental Rights Policy of the EU, OUP, 2018, 154.