Van recente cassatierechtspraak naar hervorming van het aansprakelijkheidsrecht

Abstract

Van recente cassatierechtspraak naar hervorming van het aansprakelijkheidsrecht Geert Jocqué, Ilse Samoy en Christopher Borucki I. Inleiding 1. INHOUD-Deze bijdrage neemt enkele recente cassatiearresten in het domein van het buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht als vertrekpunt. Die arresten worden bondig toegelicht, en vervolgens tegen het licht van de voorgestelde hervorming van het buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht (hierna 'Ontwerp (buitencontractuele aansprakelijkheid)') gehouden. 1 Hoewel de hervorming van het Oud Burgerlijk Wetboek (hierna 'Oud BW') nog niet ten einde is, oefent de inhoud van de ontwerpteksten in sommige contexten reeds 'anticipatief' een invloed uit. 2 De verleiding om naar die ontwerpteksten te grijpen voor de beslechting van een geschil is te begrijpen in die gevallen waarin de ontwerpteksten tegemoet komen aan de verzuchtingen die de hervorming hebben aangewakkerd. Daarmee is echter nog niet gezegd dat anticipatie steeds mogelijk is. Aan de hand van de recente cassatiearresten, illustreert deze bijdrage of en volgens welke beperkingen het Ontwerp zou kunnen doorsijpelen in het huidige recht. Zij klimt op van arresten die betrekking hebben op een materie die het Ontwerp regelt op een manier die vrijwel gelijk is aan het huidige recht, tot arresten die op basis van het Ontwerp op andere wijze zouden zijn gewezen. II. Anticipatie 2. ANTICIPATIE: BEGRIP-Anticipatie houdt in dat een rechter een rechtsregel, waaronder ook het gebrek daaraan wordt verstaan, interpreteert in functie van wetsontwerpen of wetsvoorstellen over hetzelfde onderwerp die nog in het stadium van de parlementaire voorbereiding verkeren en daarom geen bindende kracht kennen. 3 Voor het Ontwerp buitencontractuele aansprakelijkheid moet de rechter zelfs nog een stap verder willen zetten, vermits het Ontwerp nog niet als wetsvoorstel of ontwerp is ingediend in het parlement. 4 Bij anticipatie past de rechter de ontwerptekst toe op een actuele situatie. De rechter loopt zo vooruit op wat mogelijk (maar mogelijk ook niet) wetgeving zal worden om er argumenten aan te ontlenen voor de beslissing in een concreet geval. Een bijzondere vorm van 'anticipatie' is deze waarin een rechter vooruit wil lopen op wetgeving die al goedgekeurd is, maar nog niet in werking getreden is. Die wetgeving zal sowieso onderdeel worden van het recht. In zo'n geval is het overgangsrecht waarin de wetgever in de nieuwe wetgeving heeft voorzien, het vertrekpunt om te bepalen of anticipatie mogelijk is of niet. 3. ANTICIPATIE: MOGELIJKHEDEN IN LICHT VAN RECHTSZEKERHEID-Het Nederlandse recht toont aan dat de algemene anticipatie, deze buiten dat bijzondere geval, in een immer evoluerend rechtstelsel wenselijk kan zijn, maar noodzakelijk beperkt is. Een fundamentele beperking is het vereiste van rechtszekerheid. De inhoud van het recht moet voor rechtszoekenden voorzienbaar en toegankelijk zijn wanneer zij handelingen stellen, zodat het voor hen duidelijk is wat de gevolgen daarvan zullen zijn. 5 In dat licht is anticipatie steeds méér verantwoord, naarmate een ontwerp nauwer aansluit bij