Europese identiteit en de nationale rechtsorde: knooppunt, eenrichtingsverkeer of doodlopende route

Abstract

Europese identiteit en de nationale rechtsorde: knooppunt, eenrichtingsverkeer of doodlopende route? Samenvatting Het begrip 'Europese identiteit' wordt niet genoemd in het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie. Het Verdrag betreffende de Europese Unie bevat enkel een vermelding van het begrip in de preambule en dit in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Deze bijdrage bespreekt, vanuit een juridisch oogpunt, of het begrip 'Europese identiteit' enige rol speelt in de Europese rechtsorde en zo ja, welke betekenis er aan het begrip wordt toegekend. Meer specifiek zal worden ingegaan op de vraag of en in welke mate 'Europese identiteit' een zelfstandige rol kan spelen en van invloed kan zijn op de nationale identiteit van de lidstaten die de Unie gehouden is te eerbiedigen. Het onderwerp van deze bijdrage betreft met andere woorden de volgende vraag: Kan 'Europese identiteit' een doorwerkend effect hebben op de inhoud een nationaal rechtssysteem? 1. Inleiding De uitspraken van het Hof van Justitie van 16 februari 2022 met betrekking tot Verordening (EU) 2020/2092 1 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting in geval van schending van de beginselen van de rechtsstaat, hebben veel stof doen opwaaien. 2 Door het verwerpen van de beroepen van Hongarije en Polen, bevestigde het Hof dat de Verordening, die de Raad toelaat budgettaire maatregelen te nemen in geval van schending van de beginselen van de rechtsstaat in een lidstaat, geldig is. De arresten waren het onderwerp van diverse academische bijdragen waarin vooral werd gefocust op het oordeel van het Hof dat de Verordening als een begrotingsmechanisme en niet als een rechtstaatsinstrument dient te worden beschouwd. 3 Interessant is dat haar beslissing mede baseert op een argument gerelateerd aan de 'identiteit van de Unie'. Aangezien dit slechts zelden voorkomt in de rechtspraak van het Hof en aangezien de artikelen van de Europese Verdragen het begrip 'Europese identiteit' niet benoemen, tracht huidige bijdrage, vanuit een juridische invalshoek, duiding te scheppen betreffende de betekenis van dit begrip en na te gaan of lidstaten geacht worden rekening te houden met de identiteit van de Unie, en in bevestigend geval, te omschrijven wat dit dan precies met zich meebrengt. Deze bijdrage heeft 1 Verordening (EU) 2020/2092 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2020 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting, OJ L 433I, 22.12.2020, pp. 1-10. M. Chamon, 'De conditionaliteitsverordening: een (beperkte) uitbreiding van het rechtsstaatarsenaal van de EU, SEW: Tijdschrift voor Europees en economisch recht, 70(7-8), Uitgeverij Paris, Zutphen, pp. 337-350.