Niets is wat het lijkt: over de verwerping van de nalatenschap en het behoud van bepaalde rechten en plichten door de verwerper

Abstract

NIETS IS WAT HET LIJKT: OVER DE VERWERPING VAN DE NALATENSCHAP EN HET BEHOUD VAN BEPAALDE RECHTEN EN PLICHTEN DOOR DE VERWERPER Inhoudsopgave I. Inleiding : afbakening van het onderwerp en onderzoeksvragen 433 II. Kenmerken van de verwerping 433 III. De onherroepelijkheid van de erfkeuze ("semel heres, semper heres"): geldt dit ook voor de verwerper? 442 IV. Electa una via, non datur recursus ad alteram: er is geen weg terug (na de aanvaarding) 449 V. Why, tell me why: het waarom van de verwerping 452 VI. De verwerper is toch niet volledig schuldenvrij 454 VII. Less is more: niet alle rechten verdwijnen in hoofde van de verwerper 460 I. Inleiding: afbakening van het onderwerp en onderzoeksvragen 1. In onderhavige bijdrage staat de verwerping van de nalatenschap centraal. De verwerping van een nalatenschap kan worden omschreven als de rechtshande-ling waarbij een erfgerechtigde afstand doet van zijn recht om erfgenaam van de decuius (hierna : DC) te worden en aldus afstand doet van zijn erfdeel in de nala-tenschap (1). Na een analyse van de rechtsfiguur van de verwerping (waarbij ook een aantal kenmerken van deze rechtshandeling worden geanalyseerd) wordt meer in het bijzonder ook onderzocht in welke mate de erfgerechtigde die verwerpt toch nog bepaalde aanspraken kan laten gelden op het vermogen van de DC of kan worden aangesproken voor schulden van de DC (2). II. Kenmerken van de verwerping 2. De vrijheid van erfkeuze is van openbare orde. Niemand kan gedwongen worden de nalatenschap waartoe hij krachtens de wet wordt geroepen te aanvaarden, zo luidt artikel 775 BW (3). 1 G. VanDenBerghe, "De schuldeisers van de verwerpende erfgenaam", NFM 1996, (24) 25; B. carDoen, "De verwerping van nalatenschap: verschillende vormen van verwerping. Burgerrechtelijke en successierechtelijke gevolgen", TFR 2001, (403) 403. 2 De term verwerpende erfgenaam is conceptueel onzuiver: de notie erfgenaam impliceert im-mers de aanvaarding van de nalatenschap. Verwerpende erfgerechtigde is daarom juridisch-technisch een correctere terminologie. 3 Deze regel moet evenwel worden genuanceerd voor sommige erfgerechtigden. Heeft men schul-den dan kan een schuldeiser deze verwerping niet tegenstelbaar laten verklaren ex art. 788 BW, voor zover sprake is van een bedrieglijke benadeling van zijn rechten. Ook voor minderjarigen en onbekwamen gelden specifieke voorschriften (art. 410, resp. art. 492/1 BW). Wie toegelaten werd tot de collectieve schuldenregeling zal machtiging nodig hebben van de arbeidsrechtbank om te mogen verwerpen, aangezien dit een daad is die het normale vermogensbeheer te boven gaat (art. 1675/7 Ger.W.). De gefailleerde die tot een nalatenschap werd geroepen nadat hij reeds in staat van faillissement werd verklaard zal evenwel geen toestemming meer nodig heb-ben van de curator of de rechter-commissaris (ondernemingsrechtbank), aangezien deze nalaten-schap in de huidige stand van de wetgever niet langer tot de massa van het faillissement behoort (zie art. XX.120, § 3, tweede lid WER: uit het actief van het faillissement worden eveneens uitgesloten de goederen, de bedragen, sommen en uitkeringen die de gefailleerde ontvangt sinds de faillietverklaring op grond van een oorzaak die dateert van na het faillissement). Elke reproductie of aanpassing, geheel of gedeeltelijk, op welke manier dan ook, is verboden. Het gebruik van deze bron is alleen toegestaan voor de onderstaande gebruiker. Elke overdracht aan derden is strikt verboden.