De erfkeuze : l’embarras du choix

Abstract

Inhoud I. De nalatenschap: het vermogen van de erflater 865 II. De nalatenschap: een rechtsalgemeenheid 865 III. De nalatenschap: geen volmaakt eenduidig begrip 867 IV. De nalatenschap: (g)een rechtspersoon 869 V. De nalatenschap: een "levend" doelvermogen 869 VI. De roeping(en) tot de nalatenschap 870 VII. De erfkeuze: een vreemde eend in de bijt van het recht 871 VIII. De erfkeuze: een (poging tot) kwalificatie 873 IX. Kiezen is "verliezen" of toch niet? 876 X. De vrijheid van erfkeuze: een fabel? 878 XI. De erfkeuze door de procesrechtelijke mangel 881 XII. De erfkeuze en fiscale verplichtingen 883 XIII. Het bewijs van de erfkeuze 885 I. De nalatenschap: het vermogen van de erflater 1. Elke fysieke persoon heeft één vermogen (1). Dat de persoon in kwestie meer schulden heeft dan baten doet geen afbreuk aan deze vaststelling. Een vermogen bestaat niet enkel uit goederen of rechten, maar ook uit verbintenissen/schulden. Een negatief vermogen, waarbij de passiva de activa overtreffen, blijft dan ook een vermogen. 2. Na het overlijden van zijn titularis, de erflater of de de cuius, wordt dit vermo-gen de nalatenschap genoemd (2). Nalatenschappen vallen open door het overlij-den, zo luidt artikel 4.1 BW (3). 3. Niet zozeer de persoon van de erflater staat centraal, maar wel zijn vermogen en meer in het bijzonder het doel van dit vermogen, dat bestemd is om enerzijds de schulden van de erflater (of de lasten van zijn nalatenschap) te voldoen en an-derzijds te worden toebedeeld aan zijn rechtsopvolgers. In die zin geïnterpreteerd, kwalificeert de nalatenschap zelfs als een soort van doelvermogen. II. De nalatenschap: een rechtsalgemeenheid 4. De nalatenschap is, als vermogen van een overleden persoon, te beschouwen als een rechtsalgemeenheid (4). 1 In beginsel heeft een natuurlijke persoon (of rechtspersoon) slechts één enkel vermogen (art. 3.35 BW). Op deze regel bestaan enkele nuanceringen, zoals het fideïcommissair vermogen van de eerste begiftigde (bezwaarde) van een restlegaat (dat niet langer behoort tot diens executie-vermogen na zijn overlijden, aangezien er sprake is van een legaat onder tijdsbepaling in hoofde van de tweede begiftigde/verwachter (zie ook art. 4.209 BW: "De tijdsbepaling die, volgens de bedoeling van de testator, alleen de uitvoering van de beschikking opschort, belet niet dat de legataris een verkregen recht bezit, dat op zijn erfgenamen overgaat") of de niet voor beslag vatbare goederen van een persoon. 2 Zie ook art. 3.35 BW: het vermogen van een persoon is de juridische algemeenheid die het geheel van de bestaande en toekomstige goederen en verbintenissen omvat. 3 De oude term erfenis (art. 718 oud BW) is in boek 4 (art. 4.1 BW) vervangen door het begrip nalatenschap. 4 Antwerpen 16 maart 2021, T.Not. 2021, 1155. Rechtsalgemeenheden en feitelijke algemeen-heden sluiten elkaar niet uit: ook binnen een rechtsalgemeenheid kunnen één of meer feitelijke algemeenheden voorkomen, bv. een handelszaak die deel uitmaakt van een nalatenschap.