De positie van de bestuurlijke boete

Abstract

Handhaving is het sluitstuk van de normstelling. In diverse overheidsstukken wordt een handhavingtekort gesignaleerd1. Met het gebruik van de notie ‘calculerende burgers’ is het besef gegroeid dat het stellen van regels geenszins automatisch de naleving hiervan met zich meebrengt. Om het individu de nodige prikkels te kunnen geven zich regelconform te gedragen, moet de overheid bijgevolg over een gamma aan mogelijkheden beschikken ter verhoging van de kosten. Traditioneel kunnen hiervoor drie soorten sancties worden onderscheiden, de strafrechtelijke sancties, de bestuurlijke sancties en de civielrechtelijke sancties2. Binnen het publiekrecht heeft de overheid abstract genomen de mogelijkheid te kiezen voor strafrechtelijke of bestuurlijke sancties3. Dit werk leent zich niet voor uitgebreide beschouwingen over het bestuursrecht en het strafrecht en het arsenaal aan sancties4. Het focust zich op de bestuurlijke boete. Maar, bij de definiëring van het concept bestuurlijke boete is een confrontatie met deze domeinen onvermijdelijk. Aangezien het doel van dit rapport uiteindelijk het geven van een definitie van de bestuurlijke boete is, wordt een korte aanzet gegeven tot inzicht in deze rechtsgebieden. Met name wordt gepoogd de structuur van het strafrecht en het bestuursrecht met betrekking tot de sanctionering door middel van boetes bloot te leggen. Hoewel het evident is dat ieder rechtsstelsel een eigen invulling geeft van de besproken rechtsgebieden, zal gepoogd worden om veeleer op abstract niveau de onderscheiden taken van het strafrecht en het bestuursrecht te beschrijven. Dit laat toe de verschillende concrete interpretaties met betrekking tot de sanctionering in de onderscheiden rechtstelsels te overstijgen. Binnen het kader van de definiëring van de bestuurlijke boete ligt de nadruk op de algemene principes die aan de rechtsgebieden ten grondslag liggen waarbij gebruik wordt gemaakt van Nederlandse, Duitse, Franse en Belgische literatuur. Deze beschrijving, zoals vastgesteld in de literatuur van de verschillende rechtsstelsels, moet een beeldvorming van de relevante kenmerken van de rechtsgebieden op het gebied van sanctionering toelaten teneinde te de essentie te kunnen vatten die beide rechtsgebieden van elkaar onderscheidt. Op basis van het resultaat van deze analyse wordt vervolgens een algemene definiëring van de bestuurlijke boete geboden en wordt een verkenning van het spanningsveld waarop deze manoeuvreert mogelijk gemaakt.