“Doorheen de angst: Hoe existentieel is existentieel eigenlijk?”

Abstract

Fragment uit de lezing: Van existentieel tot Existentieel als proces ‘Doorheen de angst gaan’ kan dus gezien worden als een soort van verdampen of oplossen van de angst voor de eigen eindigheid. Het Existentieel adagium dat zinspeelt op de verhouding tussen het durven toelaten van de eigen kwetsbaarheid enerzijds en het durven aangaan van het eigen leven anderzijds, steunt dan ook op een proces van ‘het zich bewust worden’ hiervan. Het dragend vermogen dat ten grondslag ligt aan dit existentiële proces doorheen de angst is volgens mij dan ook een ervaringsgericht bewustwordingsproces dat het individu de mogelijkheid biedt om de existentiële dimensie van het eigen bestaan uit te houden, zich er toe te verhouden en een ruimte tot groei open te houden (Calsius, 2011). En dit alles ondanks of misschien wel dankzij de angst die deel blijft van het bestaan. Want ook al beseft het individu voor het eerst dat geen enkele identificatie ooit voldoende garanties kan bieden tegenover de existentiële kwetsbaarheid waarmee we als mens in de wereld staan. Toch geeft dit geen aanleiding tot onrust of nieuwe angst. Integendeel, het existentiële proces ‘doorheen de angst’ heeft net bijgedragen aan een meer authentieke vorm van leven. Dat is waar zovele existentiële auteurs ons op wijzen. Kierkegaard, Heidegger, Nietzsche, Rollo May, Paul Tillich of bijvoorbeeld Viktor Frankl, telkens hebben ze het op hun eigen wijze over hetzelfde bewustwordingsproces richting een meer authentieke of eigenlijke vorm van erzijn die trouwens geen afstand neemt van de alledaagse wereld maar deze net anders durft bewonen. Ze hebben het over de moed, de heroïek en de vastberadenheid die het existentiële proces vergt, de noodzaak tot kiezen, tot springen maar evenzeer het belang van stilte, van eenzaamheid en afzondering en de kunst van het horen waar het echt om gaat in het leven. Dit alles heel vaak - maar niet noodzakelijk altijd - met angst als gids. Dus angst is nooit existentieel vanuit zichzelf, angst is zelfs nooit specifiek gericht of bepaald. Angst wordt existentieel in die mate dat het individu het aankan om de angst onbepaald aanwezig te laten zijn en hij er in slaagt zich ervoor open te stellen, hem uit te houden en zich ertoe te leren verhouden. En dit vergt – zoals verduidelijkt – een bewustwordingsproces waarbij het mijn inziens erg belangrijk is om de verticale dimensie ervan te herkennen als een overstijgende en omvattende beweging t.o.v. de eigen identiteit als ik of ego. Hierbij ontstaat trouwens geen breuk tussen de verschillende identiteiten.