Aanpak van energiearmoede via energie-efficiëntie: mogelijkheden en beperkingen

Abstract

Een positieve vaststelling is dat het residentieel energieverbruik in Vlaanderen de laatste jaren gedaald is, zowel het totale verbruik als het verbruik per woning en het verbruik per huishouden. Dit is een gevolg van een combinatie van factoren: meer appartementen, meer energierenovaties, een strengere energieprestatieregelgeving en meer gebruik van energiezuinige verlichting en apparatuur. Maar deze positieve evolutie is veel minder merkbaar bij de gezinnen in energiearmoede. Gezinnen in energiearmoede wonen vaker in private huurwoningen, ook vaak in oudere woningen, hebben gemiddeld een lager inkomen en een lager opleidingsniveau en behoren vaak tot een éénoudergezin of zijn alleenstaande. Kijken we vanuit dat profiel naar de woningen, dan kunnen we besluiten dat de energie-efficiëntie van zowel het huishouden als de woning van gezinnen in energiearmoede gemiddeld lager is dan dat van een gemiddelde Vlaming. Toch zijn er opportuniteiten, als we rekening houden met de mogelijke synergie tussen het CO2-reductiebeleid en het beleid tegen energiearmoede. Beide zijn zeer verschillende fenomenen, maar ze hebben allebei te maken met een inefficiënt gebruik van energie. En het is belangrijk te beseffen dat beleidsacties in 1 domein niet noodzakelijk een positief effect hebben voor het ander domein. Dus wordt best bij elke beleidsactie nagegaan of er een synergie tussen beide domeinen is. Zo kan directe steun voor gezinnen in energiearmoede op korte termijn soelaas bieden, maar op langere termijn houdt het gezinnen in energiearmoede en is het ook geen stimulans voor energiebesparende maatregelen. Beleidsacties zoals een CO2-taks daarentegen geven wel een stimulans voor energiebesparende maatregelen, maar voor gezinnen die al een te beperkt budget hebben, verhoogt dit enkel het risico op energiearmoede. Enkel beleidsacties die gericht zijn op de verbetering van de energie-efficiëntie hebben een positief effect op de CO2-reductie én kunnen op langere termijn energiearmoede permanent uitroeien. Wel moeten we erop letten dat we geen te beperkte energiebesparende ingrepen doen bij de huishoudens in energiearmoede, want deze riskeren de energiearmoede te bestendigen. Enerzijds heeft de ervaring ons geleerd dat een beperkte energiebesparende ingreep vooral tot beter comfort leidt (wat op zich positief is), maar niet echt tot een lagere energiefactuur. Anderzijds kan een beperkte energiebesparende ingreep ertoe leiden dat de drempel voor toekomstige ingrepen veel hoger wordt, waardoor het zeer moeilijk wordt om de woningen van mensen in energiearmoede echt energiezuinig te maken. Daarnaast riskeert er ook een stijgende ongelijkheid te zijn tussen gezinnen in zeer efficiënte woningen, meestal financieel sterkere gezinnen, en gezinnen in minder efficiënte woningen, vaak financieel zwakkere gezinnen.Inspirerende voorbeelden vinden we vooral in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, die een traditie van structurele acties tegen energiearmoede hebben. In Nederland en Duitsland zijn ook een aantal voorbeelden te vinden, maar dit zijn veel meer lokale acties.