Europese vergelijking op basis van verkeersveiligheidsindicatoren: Beschrijving, verklaring en groepering

Abstract

In dit rapport worden een aantal analyses uitgevoerd op een set van indicatoren gerelateerd aan verkeersveiligheid. Het gaat hier enerzijds om verkeersveiligheidsindicatoren en anderzijds om beschrijvende indicatoren met betrekking tot de achtergrond van een land. Meer bepaald definiëren we verkeersveiligheidsprestatie-indicatoren voor de risicodimensies op Europees niveau – alcohol en drugs, snelheid, beschermende uitrusting, zichtbaarheid (motorvoertuigverlichting overdag), voertuig, weginfrastructuur en nazorg – evenals verkeersveiligheidsoutputindicatoren (zoals het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners). Daarnaast beschouwen we een aantal beschrijvende indicatoren met betrekking tot demografie, economie, transport en mobiliteitsbeleid. De dataset bestaat uit 60 indicatoren en 21 Europese landen. Hierin komen een aantal ontbrekende waarden voor. De meeste data hebben betrekking op 2003.

Ten eerste wordt achterhaald welke van deze indicatoren de grootste verklarende kracht hebben met betrekking tot de meest gebruikte verkeersveiligheidsindicator ‘het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners’. Op die manier krijgen we een inzicht in de indicatoren die hierbij een rol spelen. Ten tweede groeperen we ‘gelijkaardige’ landen en gaan we voor verschillende indicatorensets na welke landen min of meer hetzelfde presteren als België. Verder beschrijven we de gelijkenissen en verschillen tussen de best presterende landen op vlak van verkeersveiligheidsoutput (de zogenaamde SUN-landen). Ten derde geven we een schematisch overzicht van de prestatie van België in de vorm van twee samenvattende ‘footprints’. Op basis hiervan worden de goede en slechte aspecten van België aangegeven. Tenslotte nemen we ook de geografische ligging in beschouwing. De verkeersveiligheidsoutput- en verkeersveiligheidsprestatie-indicatoren worden gevisualiseerd voor vier groepen van landen (Noord-, Oost-, West- en Zuid- Europa). Aan de hand van de grafieken beschrijven we verschillen tussen de geografische groepen.

De resultaten tonen aan dat de risicodimensies ‘alcohol en drugs’, ‘beschermende uitrusting’ en ‘voertuig’ de meeste verklarende kracht hebben met betrekking tot het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners. Naast deze verkeersveiligheidsprestatieindicatoren zijn er een aantal beschrijvende kenmerken van belang namelijk ‘het gemiddeld aantal personen per gezin’, ‘het Bruto Binnenlands Product’, ‘het gemiddeld aantal gereden kilometers per bestuurder’ en ‘het aantal personenwagens per 1000 inwoners’. Deze kenmerken met betrekking tot de achtergrond van een land beïnvloeden dus het uiteindelijke verkeersveiligheidsniveau. Ingrijpen op de risicodimensies is interessant omdat dit een direct effect zal hebben op het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners.

Uit de groepering van landen kunnen we besluiten dat België gelijkenissen vertoont met buurland Nederland (onder andere op gebied van demografie, slachtoffertype en locatie van ongevallen) maar toch op een aantal risicodimensies slechter scoort. Hierdoor wordt België op gebied van prestatie-indicatoren en verkeersveiligheidsoutput niet gegroepeerd met de best presterende Europese landen, maar met een aantal Zuid-Europese landen. Verder valt op dat de best presterende SUN-landen niet enkel gelijkenissen vertonen voor wat betreft de verkeersveiligheidsoutputindicatoren maar ook met betrekking tot de risicodimensies en op gebied van economische en transport achtergrond.

De footprints, waarbij België vergeleken wordt met de SUN-landen enerzijds en de gemiddelde Europese situatie anderzijds, tonen aan dat België op veel gebieden ondermaats scoort. De belangrijkste knelpunten met betrekking tot verkeersveiligheidsprestatie zijn de lage gordeldracht en de slechte score op de risicodimensies ‘alcohol en drugs’ en ‘snelheid’. De uiteindelijke verkeersveiligheidsoutput toont onder andere een relatief hoog aandeel verkeersdoden van 15 tot en met 44 jaar en een hoog aandeel fietsers onder de verkeersdoden.

Tot slot, met betrekking tot geografische ligging scoren Oost-Europese en Zuid-Europese landen het slechtste op gebied van verkeersveiligheid. Het hoge percentage gemotoriseerde tweewielers onder de verkeersdoden valt op in Zuid-Europa. Dit is toe te schrijven aan het feit dat er in Zuid-Europese landen meer met de gemotoriseerde tweewieler gereden wordt (hogere expositie). Het percentage voetgangers onder de verkeersdoden ligt het hoogst in Oost-Europese landen. West-Europese landen doen het over het algemeen goed voor de meeste risicodimensies, maar scoren in vergelijking met de andere Europese regio’s minder goed voor wat betreft ‘alcohol en drugs’ en ‘zichtbaarheid’. Opmerkelijk voor West-Europa, is het hoge aandeel jongeren in het totaal van de verkeersdoden. Noord-Europese landen worden gekenmerkt door hun goede score op de risicodimensies ‘zichtbaarheid’ en ‘alcohol en drugs’ en slechtere score voor ‘nazorg’. Naar verkeersveiligheidsoutput toe, ligt het percentage verkeersdoden in de leeftijdscategorie 65+, hoger dan in de andere Europese regio’s.