Sharing is caring. Thick documentation in Participatory Design

Abstract

Het delen van broncodes is de centrale activiteit binnen het – inmiddels succesvolle – domein van Open Source Software waarin software programmeurs samen werken om software te ontwikkelen en te optimaliseren. Meer recent en met hetzelfde doel voor ogen delen ingenieurs en andere makers in het veld van Open Hardware en ontwer- pers in het veld van Open Design, de ‘blueprints’ – of de ontwerpplannen - van de objecten die zij gemaakt hebben (gaande van robots, ‘arduino boards’ en slim, interactief textiel tot stoelen). Deze open praktijken tonen aan dat makers van projecten via het delen van documentatie in staat zijn om samenwerking te genereren en nieuwe mensen aan te trek- ken die eigen, nieuwe bijdragen kunnen leveren aan een project, die het project kunnen verbeteren, veranderen of toepassen binnen heel andere contexten dan oorspronkelijk voorzien. Documentatie vormt in deze processen een soort infrastructuur om samenwerking en verderzetting of verwerkingen van processen te ondersteunen. Deze rol voor het genere- ren van samenwerking en participatie op lange termijn, al dan niet met medewerking van de oorspronkelijke maker, wordt ook wel bestempeld als ‘infrastructuring’ of ‘meta-design’ (Fisher et al, 2004; Ehn, 2008). In eerder onderzoek, benoemden wij deze rol als de mogelijkheid van een project of ontwerp om ‘generativiteit’ te faciliteren (Huybrechts et al 2014). Ook Participatory Design (PD) – een ontwerpbenadering die eindgebruikers en andere stakeholders betrekt in het ontwerpproces - streeft naar het verlengen van de mogelijkheid tot participatie buiten het formele ontwerpproces en onderzoekt verschillende mogelijkheden van infrastructuring (Ehn et al, 2014; Karasti, 2014). En hoewel documentatie een belangrijke rol speelt in PD processen, blijft het overwegend beperkt tot het formele ontwerpproces zelf, en blijft de rol voor documentatie voor lange-termijn participatie in PD onderbelicht. Bestaand onderzoek rond infrastructuring in PD richt zich vooral op het uitbouwen van langdurige vertrouwensrelaties met deelnemers (en het samenbrengen van de ‘juiste’ participanten (Björgvinsson et al, 2010; Hillgrin et al, 2011), alsook het versterken van vaardigheden van participanten om zelf nieuwe publieken te activeren (Le Dantec & DiSalvo, 2013). Dit onderzoek vertrekt van de rol die documentatie opneemt binnen de open benaderingen, en onderzoekt welke vorm van documentatie een gelijkaardige rol kan opnemen voor PD processen, en dus hoe documentatie ertoe kan bijdragen dat nieuwe mensen (buiten het formele ontwerpproces) bijdragen aan een project, of elementen eruit overnemen, aanpassen, veranderen, enzovoort. De centrale vraagstelling is: Hoe kan het concept van ‘thick documentation’ participatieve ontwerp teams (bestaande uit ontwerpers en andere deelnemers) helpen om hun projecten te documenteren en de generativiteit van het project te ondersteunen? We onderzoeken deze vraag via twee subvragen, namelijk hoe kunnen ontwerp teams thick documentation van hun project maken; en hoe kunnen we het format van design games gebruiken om (groepen van) mensen (ontwerpers en andere deelnemers) te motiveren om hun project te documenteren? In antwoord op de vraag naar een vorm van documentatie voor de generativiteit van PD processen, wordt binnen dit onderzoek de notie van ‘thick documentation’ ontwikkeld; dit is ‘dikke’ of rijke documentatie die zo is opgesteld dat het een dynamische blik geeft op de ‘backstory’ van een PD proces. Thick documentation blijft niet beperkt tot de materiële, functionele eigenschappen van een ontwerpproces - zoals overwegend gebeurt binnen de open praktijken die onderzocht werden (Open Design, Open Source Software en Hardware, Open Innovatie) - maar representeert ook de immateriële eigenschappen van een PD proces. Mogelijke immateriële elementen zijn de uiteenlopende opvattingen van de verschillende deelnemers, uitdagingen die zich tijdens het proces voorgedaan hebben, onbeantwoorde wensen, enzovoort. Hoewel deze informatie relevante inzichten geeft in het ontwerpproces (Visser, 2010; Dix, 2007) wordt het meestal niet gedocumenteerd of gedeeld met anderen. Het is een uitdaging om deze complexe hoeveelheid aan informatie transparant te maken op een manier die ook leesbaar is voor anderen die niet aan het ontwerpproces hebben deel genomen. Op basis van het gevoerde onderzoek concluderen we dat het niet nodig is om alle informatie weer te geven, maar het interessanter kan zijn om een selectie ervan weer te geven, mogelijk over verschillende documentatiebronnen heen die stapsgewijs gedeeld worden met anderen. Selectieve, stapsgewijze documentatie maakt het mogelijk om documentatie op een leesbare, engagerende manier te delen en reflectie teweeg te brengen bij de persoon die de documentatie inkijkt en de persoon dus ondersteunt om de documentatie zelf te gebruiken of herwerken. We gebruiken video om thick documentation te maken. De kwaliteiten van dit medium zorgen er al voor dat video veel gebruikt wordt binnen ont- werpprojecten en ander onderzoekspraktijken die een dynamische, rijke vorm van interpretatie nastreven, zoals het etnografisch onderzoek binnen Antropologie. Hier wordt sinds 1942 al (Bateson & Mead, 1942), maar voor- al sinds eind jaren 90 gezocht welke visuele manieren van onderzoek(sdo- cumentatie) ontwikkeld kunnen worden (Knownles & Sweetman) om het rijke, gelaagde en ambigue karakter van culturen en sociale situaties, gewoontes, gedrag, relaties enzovoort te communiceren en te onderzoek en. Waar video en fotografie binnen dit domein overwegend gebruikt worden om veldwerk te beschrijven en te analyseren, stelt dit onderzoek voor om ‘thick video documentation’ in de context van design te gebruiken om te ontwerpen, te creëren en te interpreteren en dus de video documentatie te beschouwen als een iteratie in het ontwerpproces en hergebruik, aanpassingen, remix van de video documentatie aan te moedigen. Hiermee sluit dit onderzoek aan bij de recente stroming Design Anthropology (Gunn et al, 2013), dat onderzoekt hoe etnografisch onderzoek een meer actieve, creërende en toekomstgerichte rol kan hebben binnen ontwerpprocessen (die al dan niet participatief zijn) in plaats van louter te beschrijven hoe iets was of is. Het maken van documentatie vraagt extra tijd en expertise van een ontwerper. Naar analogie van onder meer Open Source Software, onderzochten we hoe we deze expertise kunnen bijbrengen en de tijdsinvestering kunnen aanmoedigen bij participatieve ontwerpteams die bestaan uit ontwerpers, eindgebruikers en andere stakeholders. Uit onderzoek in Open Source Software blijkt dat ondanks het voordeel van documentatie, ook hier het maken ervan gestimuleerd moet worden. Vooral intrinsieke motivatie – de wil om iets te doen omwille van een interne aanmoediging, zoals het plezier dat je eruit haalt of de vaardigheden die je leert – moet geprikkeld worden (Hars & Ou, 2002; Zheng et al, 2011). Om motivatie aan te moedigen maken PD processen het ontwerpproces, de opvattingen van deelnemers, de eigenschappen van de context waarvoor ontworpen wordt, enzovoort tastbaar (via mock-ups, storyboards, videoverhalen, performance enzovoort) en pogen ze dynamische en speelse samenwerking op te zetten, via workshops of ‘design games’. Design games (Brandt, 2006; Vaajakallio, 2012) worden door de ontwerper of designonderzoeker zelf ontworpen om - op maat van het specifieke project - zowel informatie over het project en de projectcontext tastbaar te maken als medewerking en onderlinge uitwisseling aan te moedigen. Rollenspel, spelbenodigdheden en spelregels dragen bij tot die dynamische en speelse context. Documentatie speelt een rol binnen deze design games, zij het beperkt tot de uitwisseling tijdens het spelen van het spel zelf. Voor anderen, die niet hebben deelgenomen aan het spel, blijft de documentatie minder bruikbaar. Bijgevolg werd onderzocht hoe dit format van design games gebruikt kan worden voor – wat ik benoem als – ‘documentatie games’. Doorheen een iteratief proces werden vier verschillende documentatie games ontwikkeld, en een theoretisch kader dat andere ontwerpers kunnen gebruiken om documentatie in hun ontwerpproces te integreren. De ontwikkeling van thick documentation stelt dit onderzoek in staat om een brug te leggen tussen drie domeinen; open praktijken, Antropologie en Participatory Design. Thick documentation reikt een manier aan om ontwerpprocessen te delen volgens eigenschappen die zo belangrijk zijn voor PD – het geeft een dynamische visie op het menselijke, immaterële procesmatige karakter van deze processen – en het ondersteunt een interpretatief hergebruik van documentatie dat generativiteit en infrastructuring mogelijk maakt. Samen met het uitbouwen van langdurige vertrouwensrelaties en vaardigheden – als bestaande methoden van infrastructuring, maakt thick documentation het mogelijk om participatie te verlengen na afronding van een ontwerpproject en het meer in handen te laten van de - bestaande en mogelijke nieuwe - projectdeelnemers zelf. Verder onderzoek zal nieuwe vormen van thick documentation moeten uitbreiden, de notie en eigenschappen ervan verfijnen en de cultuur van het documenteren van PD processen met het oog op infrastructuring verder aanmoedigen.