Betaalbaarheid en haalbaarheid van duurzaam wonen voor kwetsbare groepen

Abstract

Duurzaam wonen voor kwetsbare groepen is een veelomvattend thema. Het raakt zowel aan het debat over de betekenis van duurzaamheid, als aan thema’s zoals het recht op kwaliteitsvol wonen of de wenselijkheid van beleidsondersteuning voor huurders versus verhuurders en sociale versus private huisvesting. Eerder onderzoek wees uit dat mensen in armoede vaker in woningen van ontoereikende kwaliteit wonen, de middelen (of de mogelijkheid) niet hebben voor een renovatie en zelden gebruikmaken van financiële steunmaatregelen en dat huurprijzen in het laagste segment stegen. Om hierop verder te bouwen, kozen we ervoor in dit hoofdstuk specifiek te focussen op de duurzame woning in de betekenis van een energiezuinige en kwaliteitsvolle woning. Die wordt als een belangrijk middel gezien om de precaire situatie van kwetsbare gezinnen substantieel te verbeteren. Of die aanname correct is, onderzoeken we in dit hoofdstuk. Eerst bekijken we de aanwezigheid van individuele energiebesparende maatregelen bij verschillende types huishoudens en hoe die de laatste jaren is geëvolueerd. Dan definiëren we niveaus van duurzaamheid en bespreken we het verschil in duurzaamheid van de woningen van kwetsbare huishoudens ten opzichte van de rest van de Vlaamse huishoudens. We kijken daarvoor zowel naar de energetische duurzaamheid an sich als naar de relatie met de woningkwaliteit. Vervolgens koppelen we het aspect duurzaamheid aan de betaalbaarheid. Daarvoor gaan we aan de hand van twee gangbare betaalbaarheidsindicatoren (de woonquote en het resterende inkomen) na wat de impact van wonen in een duurzame woning is op het risico op betaalbaarheidsproblemen bij kwetsbare groepen. We maken daarvoor gebruik van de data van de Woonsurvey 2005, het Grote Woononderzoek 2013 en de Woonsurvey 2018, drie grootschalige bevragingen uitgevoerd in opdracht van het Agentschap Wonen Vlaanderen en methodologisch begeleid door het Steunpunt Wonen. Ten slotte bekijken we de praktische haalbaarheid van duurzaam wonen voor kwetsbare groepen via een aantal voorbeeldprojecten die de woningsituatie van kwetsbare huishoudens proberen te verduurzamen. Afsluitend brengen we de lessen uit de verschillende perspectieven samen die het best ter harte worden genomen bij het ondersteunen van kwetsbare huishoudens op hun weg naar een duurzame woningsituatie.