Persona, schaduw en symbolisch geweld: universitaire brochures en hoe ze dekoloniserende acties kunnen informeren

Abstract

Nieuw studentgerichte benaderingen hebben geprobeerd om het academisch onderwijs inclusiever te maken. Ze lijken echter niet te leiden tot meer gelijkheid (Lambert, Greene and Lai, 2022). Eén belangrijk punt van kritiek is het onvermogen om problemen vanuit hun sociale, economische en culture wortels aan te pakken. Het is daarom belangrijk om de mechanismen die ongelijkheid en onderdrukking reproduceren te onthullen en dekoloniserende instrumenten te creëren (Arshad et al, 2021). Dit onderzoek is een zoektocht naar dekoloniserende instrumenten door middel van een kritische semiotische en hermeneutische analyse van universitaire brochures en met Carl Jung en Pierre Bourdieu als theoretische kader (Bologna, Trede and Patton, 2020). Eerst voeren wij een inhoudsanalyse uit van de teksten en afbeeldingen van alle brochures van een Vlaamse Universiteit. In een tweede fase voeren wij een discouranalyse uit op basis van de concepten ‘persona’ – hoe de universiteit gezien wil worden, ‘schaduw’ – de onderdrukte praktijken en ‘symbolisch geweld’ – subtiele manier van overheersing. In een derde fase interviewen we deelnemers met verschillende achtergronden. In deze piloot fase hebben wij 42 mensen geïnterviewd. Onze bevindingen wijzen naar institutionele personas die uniek, innovatief, inclusief, participatief en praktisch willen zijn. Dit wordt bevestigd door tekst en foto’s met groepswerk, studenten met verschillende achtergronden of in werkgerelateerde contexten. Er zijn ook foto’s die tonen hoe studenten plezier hebben, die poseren of iets drinken met aandacht op hun kleren, horloges en laptops. In deze tweede reeks foto’s identificeren wij de schaduw van de institutionele personas. Allochtone of autochtone deelnemers die trauma’s hebben opgelopen in het onderwijssysteem (zoals een opleiding te hebben opgegeven of werden niet toegelaten in de universiteit) hebben een gevoel dat de studenten op de foto’s onecht en rijk zijn. Dit lijkt te wijzen op de sociale reproductie van de traditionele levensstijl van de hogere klassen. Dit wordt ook bevestigd wanneer deelnemers met hogere sociaaleconomische status de tegenovergestelde reactie laten zien: ze identificeren zich gemakkelijk met de tweede reeks foto’s. Deelnemers van alle achtergronden beweren dat er een valse poging is om diversiteit op de foto’s te vertegenwoordigen. Dit wijst op een soort symbolisch geweld (Bourdieu, 1989). Dit onderzoek kan bijdragen tot het ontwikkelen van culturele en differentiërende competenties en beleidsonderzoek informeren.